Ewa Nowak, Roberto Franzini Tibaldeo
Instytut Filozofii, UAM Poznań, ul. Szamarzewskiego 89c, 60-568 Poznań
E-mail: ewanowak@amu.edu.pl
Université Catholique de Louvain, Place de l’Université 1, 1348 Louvain-la-Neuve, Belgia
E-mail: roberto.franzini@uclouvain.be
ORGANIZM I WOLNOŚĆ. FILOZOFIA ŻYCIA I ETYKA NAUK O ŻYCIU
STRESZCZENIE
Autorzy omawiają założenia ontologii żywego bytu wedle Hansa Jonasa. Potencjał życia ewoluuje aż do chwili, gdy człowiek zaczyna rozwijać swoje technologie, rozum, wolność, a wreszcie i odpowiedzialność, zdolną pohamować ekscesywne nadużywanie technologii i chronić własne, otwarte potencjalności. Artykuł czerpie z idei opisanych w Organismus und Freiheit (ang. The Phenomenon of Life), które to dzieło Jonas uważał za swe opus magnum.
Słowa kluczowe: Hans Jonas, żywy byt, organizm, ontologia postdualistyczna, teleologia, ewolucja, wolność, odpowiedzialność, technologia, ryzyko, etyka, filozofia, nauka.
–––––––––
Małgorzata Leśniewska, Piotr Leśniewski
Zakład Zoologii Ogólnej, Instytut Biologii Środowiska UAM, ul. Umultowska 89, 61-614 Poznań
E-mail: malgorzata.lesniewska@amu.edu.pl
Zakład Logiki i Metodologii Nauk, Instytut Filozofii UAM, ul. Szamarzewskiego 89c, 60-568 Poznań
E-mail: grus@amu.edu.pl
CIAŁO „NIENORMALNE”. O ROLI ANOMALII W ROZWOJU NAUK BIOLOGICZNYCH
STRESZCZENIE
W ostatnich latach odkryto szereg anomalii u osobników gatunku Haplophilus subterraneus (Shaw, 1789) w gromadzie Chilopoda. Ten szczególny przypadek ciała zdeformowanego prowokuje do ponownego odczytania historii i kształtowania się postaw kulturowych wobec ciał obarczonych anomaliami. W artykule prezentujemy zmiany postrzegania, postaw oraz interpretacji form anomalnych od zdziwienia czy przerażenia aż po odczytanie, które umożliwiło olbrzymi postęp w nauce i wyjaśnieniu wielu elementów procesu rozwoju organizmów oraz ich ewolucji.
Słowa kluczowe: anomalia, ewolucja, rozwój, evo-devo.
–––––––––
Ewa Nowak
Instytut Filozofii, Uniwersytet Adama Mickiewicza, ul. Szamarzewskiego 69c, Poznań
E-mail: ewanowak@amu.edu.pl
„USTRÓJ CIELESNY” W DOŚWIADCZENIU PODMIOTOWYM I MIĘDZYPODMIOTOWYM: ZROZUMIEĆ FENOMEN ALLOTRANSPLANTACJI
STRESZCZENIE
Artykuł rozważa fenomenologiczne koncepcje ciała, pomocne w objaśnieniu doświadczenia, jakim jest przeszczep twarzy. Pierwsze trzy rozdziały ukazują krystalizację takich pojęć, jak ciało własne i tożsamość psychosomatyczna w filozofii, ostatnie trzy – ewolucję tych pojęć w kierunku intercielesności. Autorka stara się wyważyć stanowisko ontologiczne o charakterze nonredukcjonistycznym i postdualistycznym, przydatne w naukach o życiu i humanistyce medycznej. Redefinicja tożsamości somatycznej w obliczu przeszczepu twarzy (i generalnie: transplantologii) interesuje jedne i drugie nauki.
Słowa kluczowe: organizm, ciało własne, tożsamość somatyczna, intercielesność, allotransplant, twarz, fenomenologia, Husserl, Merleau-Ponty, Schmitz, Jonas, postdualizm.
–––––––––
Filip Bardziński
Instytut Filozofii Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, ul. Szamarzewskiego 69 c, Poznań
E-mail: fmbardzinski@gmail.com
O HOLISTYCZNYM MODELU LUDZKIEJ NATURY U MAINE DE BIRANA I MICHELA HENRY
STRESZCZENIE
Kartezjański dualizm uznaje się współcześnie za źródło i podstawę postępującego rozwoju nauk przyrodniczych i medycznych. Równocześnie, jest on przyczyną redukcjonistycznych i materialistycznych pokus w pojmowaniu człowieka jako wyłącznie biologicznego mechanizmu, którego egzystencję można w całości opisać językiem nauk przyrodniczych. W opozycji do tychże tendencji zaproponować chciałbym konkurencyjny, holistyczny model ludzkiej natury, oparty na filozofii i antropologii Maine de Birana oraz fenomenologii ciała Michela Henry, jako z jednej strony unikających tendencji redukcjonistycznych, z drugiej zaś – wyrosłych z oświeceniowego dziedzictwa nauk filozoficznych i medycznych.
Słowa kluczowe: Maine de Biran, Michel Henry, systemowa teoria zdrowia, redukcjonizm biologiczny, holizm.
–––––––––
Paweł Ciniewski
Instytut Filozofii, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza, ul. Szamarzewskiego 89 c, 60-568 Poznań
E-mail: lorayanz@gmail.com
AMBIWALENCJA TRANSHUMANIZMU WOBEC CIELESNOŚCI
STRESZCZENIE
Artykuł rozpatruje stosunek nurtu transhumanistycznego do cielesności człowieka. Autor w pierwszym rzędzie przedstawia sześć rozumień cielesności według Toma Ziemke'go, w tym również takie, które przybliżają transhumanistyczną człowieka przyszłości. Następnie analizuje rolę ciała w projekcie postczłowieka, aby w sekcji końcowej ukazać dwuznaczne, ambiwalentne nastawienie do cielesności, stanowiące centralny problemat artykułu.
Słowa kluczowe: transhumanizm, ambiwalencja, cielesność, ucieleśnienie organizmoidalne, ucieleśnienie organizmiczne.
–––––––––
Jonasz Pawlaczyk
Instytut Filozofii, Uniwersytet Adama Mickiewicza, ul. Szamarzewskiego 69 c, 60-568 Poznań
E-mail: jonaszpawlaczyk@wp.pl
JAKA PRZYSZŁOŚĆ DLA CIELESNOŚCI?
STRESZCZENIE
Artykuł przedstawia debatę nad potencjałem technologicznej modyfikacji ludzkiego ciała. Przywołuje stanowisko Juana Enriqueza, który uzasadnia potrzebę przeobrażania ciała i dobrodziejstwa płynące zeń dla jednostek i całej ludzkości. Czy mając możliwość technologicznego doskonalenia „standardowego" ciała biologicznego, powinniśmy z niej korzystać? Pytanie to nabiera jeszcze większego znaczenia, gdy pomyślimy o kolonizacji innych planet w razie jakiejś katastrofy. Enriquez uważa, że nieetycznie byłoby zaniechać doskonalenia ciała. Autor artykułu wykazuje pewne braki w rozumowaniach Enriqueza, w tym brak refleksji nad podmiotowością radykalnie zmodyfikowanego ciała ludzkiego.
Słowa kluczowe: modyfikacja ciała ludzkiego, technologia, przyszłość, bionika, Juan Enriquez.
–––––––––
Tomasz Burdzik
Katedra Bioetyki Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II, ul. Kanoniczna 9/203, 31–069 Kraków
E-mail: tomasz.burdzik@gmail.com
DRAPIEŻNE CZASOPISMA JAKO PRZYKŁAD NIEETYCZNEGO PUBLIKOWANIA
STRESZCZENIE
Artykuł opisuje zjawisko “drapieżnych czasopism”, przedstawia ich charakterystyczne cechy, takie jak spamowanie czy wykorzystywanie fałszywych metryk oraz opisuje spowodowane tym problemy przynoszące szkodę nauce. Drapieżne czasopisma często nie prowadzą rzetelnego procesu recenzyjnego, pozwalając na tworzenie pseudonauki pod pozorem prawdziwej nauki. Drapieżne czasopisma często mają fikcyjny zespół redakcyjny, nie są przejrzyste w kwestiach finansów oraz siedziby, zawierają plagiaty i publikują niemalże wszystko. Wydawcy drapieżnych czasopism zachowują się nieetycznie. W zakończeniu artykułu wskazane jest, jak można uniknąć bycia ofiarą drapieżnych czasopism oraz jak można walczyć z drapieżnymi czasopismami.
Słowa kluczowe: drapieżne czasopisma, etyka publikacyjna, drapieżni wydawcy.
–––––––––
Mateusz Szymczycha
doktorant w Szkole Nauk Społecznych Instytutu Filozofii i Socjologii Polskiej Akademii Nauk, ul. Nowy Świat 72, 00–330 Warszawa
E-mail: mszymczycha@poczta.onet.pl
POZA TEKSTEM – O ANTROPOLOGII HISTORYCZNO-KULTUROWEJ CHRISTOPHA WULFA
STRESZCZENIE
Tekst przedstawia i syntetyzuje najważniejsze inspiracje teoretyczne i tezy antropologii historyczno-kulturowej Christopha Wulfa zaprezentowane w pracy Antropologia. Historia – kultura – filozofia, a ponadto sytuuje w szerszym kontekście poglądy jej autora na analogię kultury i języka, a także na wzajemne relacje myśli, języka i obrazu.
Słowa kluczowe: antropologia historyczno-kulturowa, ciało w kulturze, semiotyka.
–––––––––
Paweł Bytniewski
Zakład Antropologii Kulturowej, Instytut Filozofii Wydział Filozofii i Socjologii, UMCS, Plac Marii Skłodowskiej-Curie 4, 20-400 Lublin
E-mail: pbytniewski@poczta.umcs.lublin.pl
PRZESZŁOŚĆ I PRZYSZŁOŚĆ ANTROPOLOGII KULTUROWEJ
STRESZCZENIE
Kultury rozpoznajemy w różnicach, istoty ludzkie postrzegamy poprzez podobieństwa między nimi. Oto paradoks, który czyni antropologię kulturową trudną dla nas, ponieważ jej etos i metody zmuszają do zmiany sposobu percypowania własnego otoczenia społecznego. W rezultacie antropologia kulturowa wytwarza i rozwija całkiem szczególne doświadczenie siebie samego, które Jean-Jacques Rousseau nazwał sentiment d’existence. Jak sądził Claude Lévi-Strauss, Rousseau właśnie dlatego jest ojcem etnologii. Był on pierwszym europejskim intelektualistą, który zrozumiał, że wyobcowanie wobec Tego Samego jest ceną, jaką płacimy za możliwość poznania Innego. Jakie znaczenie dla zrozumienia Zachodu ma znikanie etnoświatów? W jaki sposób zacieranie zróżnicowania etno-świata ukształtowało nie tylko przeszłość i przyszłość antropologii kulturowej, ale także rozumienie przeszłości i przyszłości kultury, z jakiej się ona wywodzi? Antropologię kulturową albo antropologię społeczną, jak nazywa się ją w Wielkiej Brytanii, przenika pewien rodzaj niepewności co do jej statusu poznawczego. Antropologia kulturowa nie jest pewna, czy jej zainteresowanie światem egzotycznym jest na czasie. Dobrze tą współczesną kondycję antropologii kulturowej odzwierciedla książka Alana Barnarda zatytułowana Antropologia. Zarys teorii i historii. W rzeczywistości książka ta jest akademicką dyskusją na temat historii dyscypliny z dodaniem ekskursu na temat nowych zainteresowań antropologii kulturowej motywowanych wciąż aktywną percepcją różnicy. Oznacza to powrót w praktykach badawczych i pisarskich do spojrzenia z oddali na świat społeczny, który jest całkiem blisko. Artykuł dyskutuje problemy i opinie wyrażone we wspomnianej książce.
Słowa kluczowe: kultura, historia antropologii kulturowej, J. J. Rousseau, C. Lévi-Strauss, A. Barnard.
–––––––––
Paweł Urbański
doktorant w Instytucie Filozofii Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, ul. Szamarzewskiego 69c, 60-568 Poznań
E-mail: paziu1984@wp.pl
JEAN JACQUES ROUSSEAU: OŚWIECENIE A SOBĄ-PISANIE
STRESZCZENIE
Celem niniejszej pracy jest zaprezentowanie Jana Jakuba Rousseau jako antropologa nowoczesności. Twierdzę, że pomiędzy pisaniem Wyznań a pozostałymi pracami Rousseau, dotyczącymi źródeł pochodzenia porządku społecznego, istnieje wewnętrzny związek, który określa jego sposób poznania tego, co społeczne. Proponuję zdefiniować ów sposób jako poznanie usytuowane społecznie. Epistemologiczne ograniczenia związane z poznaniem usytuowanym stanowią ontologiczną szansę na uchwycenie złożoności społecznej bez redukowania jej do przedmiotu jako efektu syntetycznych zdolności oświeconego rozumu. Stąd też zawartość Wyznań można odczytywać jako pytanie: jakiego rodzaju prace powinien wykonać badacz, by osiągnąć autonomiczną pozycję, która pozwala spoglądać na świat społeczny z lotu ptaka? Twierdzę, że Rousseau w Wyznaniach i innych pracach wykonuje tę samą pracę pisania. Z jednej strony, rekonstruuje swoją własną sytuację społeczną jako myśliciela, co czyni go współczesnym antropologiem, który wnika w wielość światów społecznych. Z drugiej jednak strony, pisze również jak oświecony prawodawca, proponując nowy sposób przynależności społecznej jako uniwersalną postać politycznej wspólnoty. Stąd też rzemiosło pisania wspomnień, wyznań, listów, luźno formułowanych myśli itd. – swoistego rodzaju bycie-w-świecie każdego badacza – staje się prostym narzędziem, które umożliwia nieustający proces samo-odniesienia w praktyczno-teoretycznym wymiarze pracy naukowej, zwłaszcza w obszarze nauk społecznych.
Słowa kluczowe: Oświecenie, nauki społeczne, pismo, poznanie usytuowane.
–––––––––
Mariola Kuszyk-Bytniewska
IF WFiS UMCS, Plac Marii Skłodowskiej-Curie 4, 20-400 Lublin
E-mail: mkuszykbyt@gmail.com
OBIEKTYWNOŚĆ A OBIEKTYWIZACJA W NAUKACH SPOŁECZNYCH
STRESZCZENIE
Obiektywność to kategoria mająca podwójne odniesienie; do poznania jako wartościowa jego cecha i do bytu jako określenie rzeczywistego istnienia tego, co domniemane jako realne. Tym niemniej nowożytne pojęcie obiektywności zmierza ku jego epistemologicznej interpretacji i dostosowane jest do nauk przyrodniczych, nie zaś społecznych. Tak więc na gruncie nauk przyrodniczych zrównano obiektywność z metodologiczną neutralizacją subiektywności. Ten powszechnie akceptowany pogląd stał się bardziej skomplikowany, gdy do głosu dochodzą nauki społeczne. Wskazanie na społecznie określone cechy obiektywności to punkt komplikacji w historii tego pojęcia, ponieważ nauki społeczne są uwikłane we wskazane powyżej podwójne odniesienie. W rezultacie wyłoniła się zasadnicza kwestia: problem relacji między obiektywnością a obiektywizacją jako praktycznym procesem urzeczywistnienia. Wzajemna zależność obiektywizacji i obiektywności wprowadza do teorii społecznej onto-epistemolgiczne charakterystyki obydwu określeń. Uczestniczą one na równi w problematyzowaniu pojęcia rzeczywistości społecznej. Głównym celem artykułu było ukazanie i dyskusja tego zagadnienia. W konkluzji zmierzam do wskazania swoistego statusu obiektywności w naukach społecznych.
Słowa kluczowe: obiektywność, obiektywizacja, nauki społeczne, epistemocentryzm.
–––––––––
Małgorzata Czarnocka
Instytut Filozofii i Socjologii PAN, ul. Nowy Świat 72, 00–330 Warszawa
E-mail: mczarnoc@ifispan.waw.pl
O KRYTYCE NAUKI
STRESZCZENIE
Analizuję obecne negatywne nastawienie do nauki – dosyć powszechne w filozofii i poza nią, w pewnych środowiskach intelektualnych – i dowodzę, opierając się na dystynkcji ideał–praktyka nauki, że zarzuty wysuwane przeciw nauce w filozofii są wątpliwe, dotyczą głównie jej praktyki, a nie jej ideału. Dowodzę, że jednostronne i deformujące obraz nauki są dwa główne argumenty krytyki nauki: o instrumentalizacji rozumu poprzez naukę oraz o opresyjnej roli nauki we współczesnym świecie. Twierdzę, że obecnie powiększająca się przepaść pomiędzy ideałem nauki (tj. jej istotą wyłonioną już w starożytności, ufundowaną antropicznie) a jej dzisiejszą praktyką jest istotnym problemem i obecnej nauki i ludzkiego świata.
Słowa kluczowe: krytyka nauki, ideał nauki, praktyka nauki, Szkoła Frankfurcka, postmodernizm, rozum instrumentalny, społeczna funkcja nauki.
–––––––––
Ignacy S. Fiut
AGH Kraków, al. Adama Mickiewicza 30, 30-059 Kraków
E-mail: isf1949@o2.pl i isfiut@agh.edu.pl
WIEDZA W UJĘCIU REALIZMU EWOLUCYJNEGO BOLESŁAWA JÓZEFA GAWECKIEGO
STRESZCZENIE
Artykuł rekonstruuje poglądy polskiego filozofa, Bolesława Józefa Gaweckiego (1889–1984) związane z jego koncepcją realizmu ewolucyjnego, w którym kluczową rolę pełni ewolucyjna koncepcja wiedzy. Filozof uzasadnia swoje stanowisko rozwojem nauk przyrodniczych i społecznych w ramach tzw. „systematu metafizycznego”. Uważa, że wiedza jest formą adaptacji ewoluującego ludzkiego podmiot poznania do ewoluującego środowiska jego życia i działania. Poglądy te są rozwinięciem filozofii pozytywistycznej, szczególnie empiriokrytycyzmu rozwijanego w duch filozofii krytycznej Immanuela Kanta.
Słowa kluczowe: Bolesław Józef Gałecki, ewolucyjna koncepcja wiedzy, realizm ewolucyjny, systemat metafizyczny, Immanuel Kant.
–––––––––
Marcin Urbaniak
Akademia Górniczo-Hutnicza, ul. Antoniego Gramatyka 8A, 30-059 Kraków
E-mail: murbaniak78@gmail.com
WIEDZA W UJĘCIU DETERMINIZMU MEMETYCZNEGO
STRESZCZENIE
Artykuł prezentuje próbę przezwyciężenia teoretycznych ograniczeń związanych z rozumieniem i wyjaśnianiem pojęcia wiedzy. Przedstawione tutaj zostanie memetyczne ujęcie problematyki wiedzy, którego pierwszorzędnym celem jest pogłębiona analiza fenomenu wiedzy oraz wzbogacenie dotychczasowego pojęcia wiedzy o krzyżującą się perspektywę przyrodoznawczo-semiotyczną. Kolejnym celem jest próba odpowiedzi na pytanie o istotę wiedzy, sposób jej istnienia oraz zakres występowania. Omawiane są główne właściwości memów, ich cechy charakterystyczne, podstawowe funkcje i możliwa klasyfikacja. Rekonstruowane są również działania memetycznych mechanizmów wiedzy: formy uzewnętrzniania się wiedzy; proliferacji wiedzy; kooperacji i rywalizacji informacji.
Słowa kluczowe: memy, memetyka, ewolucja, wiedza proceduralna, wiedza deklaratywna.
–––––––––
Marcin Urbaniak
Akademia Górniczo-Hutnicza, ul. Antoniego Gramatyka 8A, 30-059 Kraków
E-mail: murbaniak78@gmail.com
DLACZEGO ZWIERZĘTA COŚ WIEDZĄ? ZARYS SOCJOBIOLOGICZNEJ KONCEPCJI WIEDZY
STRESZCZENIE
Artykuł rekonstruuje pojęcie wiedzy w perspektywie socjobiologicznej. Koncentruję się na wybranych, reprezentatywnych stanowiskach, które rozumieją fenomen wiedzy w kontekście zjawisk logotaksji, neofilii, intencjonalności oraz tzw. teorii umysłu. Celem jest poddanie w wątpliwość pojęcia podmiotu wiedzy, jaki funkcjonuje w tradycyjnej epistemologii i antropologii filozoficznej, oraz poszerzenie zasięgu oddziaływania socjobiologicznej koncepcji poznania i wiedzy we współczesnej filozofii. Artykuł zawiera uwagi metodologiczne; analizę logotaksji jako naturalnej tendencji organizmów do poszukiwania i pochłaniania informacji, charakterystykę neofilii, czyli naturalnej skłonności do stałych zachowań eksploracyjnych, krytyczną dyskusję dotyczącą występowania zjawiska wiedzy i metapoznania wśród zwierząt pozaludzkich; podsumowanie rozważań.
Słowa kluczowe: socjobiologia, logotaksja, neofilia, ewolucja, wiedza-że, wiedza- jak.
–––––––––
Mariusz Mazurek
współpracuje z Instytutem Filozofii i Socjologii PAN, ul. Nowy Świat 72, 00-330 Warszawa
E-mail: mariuszmazure@o2.pl
DWA TYPY MODELI W NAUCE A PROBLEM ODKRYCIA I ZAGADNIENIE REPREZENTACJI
STRESZCZENIE
Przedmiotem artykułu są pojęcia modeli w wybranych filozoficznych koncepcjach nauki. W problematyce dotyczącej modeli wyróżniam dwa główne obszary tematyczne: 1) problematykę tworzenia nowej wiedzy przy użyciu modeli analogowych oraz opartych na metaforach; 2) problem reprezentacji rzeczywistości w wiedzy za pomocą modeli reprezentacjonistycznych. Stawiam tezę, że obecnie oba obszary tematyczne powinny być ze sobą połączone, aby koncepcje w nich formowane dały pełniejszy obraz nauki – zarówno w jej aspekcie synchronicznym jak i diachronicznym, oraz prezentowały pełniej istotę aktywności naukowej.
Słowa kluczowe: filozoficzne koncepcje wiedzy, model, analogia, metafora, reprezentacja.
–––––––––
Andrzej Wilk
współpracuje z Instytutem Filozofii i Socjologii PAN, ul. Nowy Świat 72, 00-330 Warszawa
E-mail: awilk@ifispan.waw.pl
ABSOLUTYZM LOGICZNY A ONTOLOGIA
STRESZCZENIE
Tekst jest poświęcony związkowi między logiką a ontologią w kontekście problemu prawdziwości zdań o przyszłości. Jednym z rozważanych problemów jest „niewrażliwość” logiki klasycznej na ontologiczny problem determinizm-indeterminizm.
Słowa kluczowe: determinizm, indeterminizm, prawda o przyszłości, Kazimierz Twardowski, Jan Łukasiewicz, Stanisław Leśniewski, Willard von Orman Quine, Donald Davidson, Georg Henrik von Wright.
–––––––––
Józef L. Krakowiak
em. Instytut Filozofii UW, WSEZiNS, Łódź
E-mail: j.k.l@wp.pl
ANDRZEJA GRZEGORCZYKA ENDOCENTRYCZNE „RELACJE ZE SOBĄ” JAKO ZWIĄZKI Z WARTOŚCIAMI, KULTURĄ CZY ŻYCIEM W OGÓLE
STRESZCZENIE
Imperatyw Andrzeja Grzegorczyka; dawać świadectwo wewnętrznie przeżywanej prawdzie jest bliski personalizującemu egzystencjalizmowi chrześcijańskiemu, który nie tylko interpersonalnie uzewnętrzniania autentyczne przeżycia, ale — jak starożytni filozofowie życia – trenuje określonego typu postawę wobec bytu. Grzegorczyk w swej relacyjnej i aktywistycznej koncepcji osoby przeżywającej wartości podkreśla poznawczą, analityczną rolę samo-poznawania siebie na każdym z czterech poziomów wielowarstwowej struktury relacji, jaką jest ludzka osoba, jak i etyczną rolę samo-kształtowania jedności swej osobowej natury. Broniąc autonomii każdej ludzkiej osoby, pochwala wywieranie nacisku na siebie samego. Grzegorczyk odnawia antyczny wymiar etyki jako teorii i praktyki kształtowania siebie. W ujęciu Grzegorczyka – za Maslowem – odrzucana jest perspektywa psychologii braku, oparta o behawioryzm (naturalizm) i psychoanalizę. Człowiekowi przypisana jest humanistyczna perspektywa wzrostu i nadmiarowego charakteru przeżywania wartości jako głównego motoru ludzkiej aktywności.
Słowa kluczowe: Andrzej Grzegorczyk, etyka, egzystencjalizm chrześcijański, osoba, wartości.
–––––––––
Paweł Zagożdżon
Zakład Higieny i Epidemiologii, Gdański Uniwersytet Medyczny, Gdańsk 80-211, Dębinki 7
E-mail: pzagoz@gumed.edu.pl
ZETKNIĘCIE DWÓCH PARADYGMATÓW – RELIGIJNY PSYCHIATRA
STRESZCZENIE
Różnica pomiędzy psychiatrią a religią jest dość wąska. Wierzenia dotyczące przyczyny choroby czy nawet urojenia na tle religijnym są częstym elementem obrazu choroby. Mimo narastającej świadomości znaczenia duchowości w prowadzeniu leczenia pacjentów psychiatrycznych historyczne napięcie między religią a psychiatrią nie zawsze pozwala na uwzględnienie religii w praktyce. Gdzie kończy się granica naukowego paradygmatu w psychiatrii w kontekście problematyki religijnej? Czy religijny psychiatra powinien nakłaniać swoich pacjentów do swoich przekonań religijnych? Kiedy duchowy dylemat należy analizować z perspektywy psychopatologii? Religijny psychiatra stara się rozumieć doświadczenia religijne swoich pacjentów, gdyż dzięki takiej postawie uzyskuje osobisty wgląd w to, czego doświadcza pacjent bez konieczności zastosowania specjalistycznej wiedzy medycznej. Dane o związkach między religią a zdrowiem pokazują, że korzystniej jest uwzględniać problematykę religijną w podejściu terapeutycznym w kontekście chorób afektywnych i uzależnień, lecz nie w zaburzeniach psychotycznych.
Słowa kluczowe: psychiatria, choroba psychiczna, wierzenia religijne, religijny psychiatra.
–––––––––
Magdalena Łata
Uniwersytet Warszawski, Wydział Historyczny, Interdyscyplinarne Humanistyczne Studia Doktoranckie ul. Nowy Świat 69, 00-001 Warszawa
E-mail: magdalena.lata@onet.eu
OBRAZ MELANCHOLIA JACKA MALCZEWSKIEGO W KONTEKŚCIE TEORII LINGWISTYKI KOGNITYWNEJ
STRESZCZENIE
W artykule analizuję obraz Jacka Malczewskiego Melancholia w kontekście teorii lingwistyki kognitywnej, przenosząc zasady analizy paradygmatów językowych, badanych intensywnie od lat osiemdziesiątych XX wieku, w obszar sztuk wizualnych. W pracy odniosłam się do kilku głównych aspektów tych badań, wybierając takie ich zestawienia, które tworzą dopełniające i wzbogacające się nawzajem treści, przydatne dla wyznaczonego zadania. Analizę obrazu poprzedza zarys teorii metonimii, metafory i amalgamatów pojęciowych.
Słowa kluczowe: metonimia, metafora, amalgamat pojęciowy, integracja pojęciowa, George Lakoff, Mark Johnson, Gilles Fauconnier, Mark Turner.
