Georgius Forster

(1754–1794)

LIMITES HISTORIAE NATURALIS ORATIO QUA LECTIONES SUAS IN ACADEMIA VILNENSI AUSPICATUS EST

https://doi.10.37240/FiN.2024.12.1.2

ABSTRACT

The author presents his panoramic (and comprehensive) vision of natural history, including—in addition to botany, zoology and mineralogy—also issues in the field of sciences that only later emerged and became independent, such as general biology, geology and paleontology. He refers to his own experiences gained during numerous journeys, including the longest, three-year trip around the world3 (which resulted in, among others, the description of 75 new genera and 265 species of tropical flora). The philosophical foundation of his narrative is an original concept of nature (inorganic and organic) perceived in a holistic and evolutionary way.

Keywords: (materialistic) philosophy of nature of the 18th century, the idea of pre-biological and biological evolution.

 

–––––––––

 

Richard Krzymowski

(1875–1960)

THE APPEARANCE OF LIFE

https://doi.10.37240/FiN.2024.12.1.3

ABSTRACT

The article presents the hypothesis of the origin of life. All the basic ideas of the 20th century research program in this area can be found there: the extrapolation of Darwinism into the area of chemical evolution, the influence of solar energy, the large “chemical possibilities” of carbon compounds, early heterotrophy, the gradual increase of organic purpose as a result of natural selection.

Keywords: Biogenesis, chemical evolution, pre-biological natural selection.

 

–––––––––

 

Vladimir V. Zemnukhov

Institute of Marine Biology of the Far Eastern Branch of the Russian Academy of Sciences, Vladivostok 690059.

Email: zemnukhov1@ya.ru

THE ORIGIN OF LIFE: ATMOSPHERIC HYPOTHESIS

https://doi.10.37240/FiN.2024.12.1.4

ABSTRACT

An original hypothesis of the origin of life in an atmosphere of ancient Earth is proposed. It is shown that the atmospheric conditions of ancient Earth had been beneficial not only for initial abiogenic synthesis of organic monomers, but also for their polymerization and decomposition of protobiopolymers. Protobionts are particles of water aerosol the size of 1–10 microns. The proposed hypothesis can tie together all relevant facts on the early Earth’s history, antiquity and ecology features of methanogenic Achaea, the small size of prokaryotes, the discovery of fossilized prokaryotes in meteorites and others. The hypothesis provides an opportunity to consider the evolution of all principal components of the cell in a continuous relationship with each other and with the environment, from the earliest stages of the origin of life. According to the proposed hypothesis, the origin of life can be considered in conjunction with the development of formation of biogeochemical cycles as a natural process, which is an integral part of the birth of planets.

Keywords: Origin of life, non-equilibrium, chirality, ancient Earth, atmosphere, protobionts, Venus.

 

–––––––––

 

Alicja Kubica

Institute of Philosophy and Sociology of the Polish Academy of Sciences.

Email: alicewanderer@gmail.com

THE PROTOBIOLOGICAL THEORY OF CEILINGS AND FLOORS, OR CHEMICAL EVOLUTION AS A PLANETARY PROCESS

https://doi.10.37240/FiN.2024.12.1.5

 

ABSTRACT

The article presents a modern protobiological theory based on the classical archetype. It connects the issues of origins of life with the theory of the hierarchy of matter and recognizes that error correction occurs within hierarchical and dynamic living systems. The paper briefly reproduces Morowitz-Smith prebiotic scenario. It highlights the importance of rTCA for theory, and the observation that the transition from a planet “without life” to a planet “with life” is a thermodynamic problem. Reflections on the philosophical foundations and worldview consequences of the theory are presented. The book and articles by the authors are crafted in a holistic approach and are critical towards the premature (and excessive) extrapolation of Darwinian selection as a means of explaining the process of abiogenesis.

Keywords: Origins of Life, chemical evolution, phase transitions.

 

–––––––––

 

Alexander Prokofievich Rudenko

(1925–2004)

ON THE THEORY OF PREBIOTIC EVOLUTION

https://doi.10.37240/FiN.2024.12.1.6

ABSTRACT

The main theorems of the theory of evolution of open catalytic systems are briefly presented. The difference between the “natural-historical” and “actualistic” approach to the problem of the origins of life was highlighted.

Keywords: biogenesis, theory of evolution of open catalytic systems.

 

–––––––––

 

Marceli Nencki

(1847–1901)

ON THE BIOLOGICAL RELATION OF LEAF DYE TO BLOOD DYE

https://doi.10.37240/FiN.2024.12.1.7

ABSTRACT

The author formulates conclusions for biological sciences from the discovery resulting from his cooperation with Leon Marchlewski. It is about the similarity of hematoporphyrin (a derivative of haemoglobin) isolated by Marceli Nencki and phylloporphyrin (a derivative of chlorophyll) obtained by Marchlewski, which suggests their genetic relationship, and thus a common origin of the world of animals and plants.

Keywords: Chlorophyll, haemoglobin, origins of the living world.

 

–––––––––

 

Czesław Nowiński

(1907–1981)

SELF-ORGANIZATION AND THE THEORY OF EVOLUTION

https://doi.10.37240/FiN.2024.12.1.8

ABSTRACT

The author distinguishes three types of evolutionary theories: 1) ahistorical theories, constructed according to the methodological patterns of classical physics (mechanics), 2) supra-historical theories, in which the historical nature of the evolutionary process is reflected in a more complete (than only in the sense of the chronology of events) and richer, but its mechanism remains unchanged—“taken out of history,” 3) fully historical theories, recognizing that the factors and mechanisms of evolution themselves are entangled in history: are subject to changes in the course of historical development. A prominent representative of the third type is the theory of Ivan I. Schmalhauzen. Some peculiarities of its methodological structure are analyzed. This analysis allowed to reveal the premises of the process of evolution understood as a process of self-organization and to determine the basis on which it can be concluded that the general theory of evolution is nothing else than a theory of biological organization.

Keywords: Synthetic theory of evolution, driving (and other) factors of evolution, theory of stabilizing selection, historical variability of factors and mechanisms of evolution.

 

–––––––––

 

Krzysztof Łastowski

Adam Mickiewicz University in Poznań, Szamarzewskiego 89, 60–568 Poznań, Poland.

E-mail: krzysztof.lastowski@amu.edu.pl

THE MAIN EVOLUTIONARY IDEAS OF MODERN BIOLOGICAL KNOWLEDGE
An outline of the historical and methodological analysis

https://doi.10.37240/FiN.2024.12.1.9

ABSTRACT

The aim of this article is to show the methodological principles that govern the interrelationship of the main ideas, concepts, and theories of modern biology. In recent years, several prominent biological researchers attempted to offer insights into the development of biological knowledge. However, a critical examination of these attempts indicates that a methodological analysis is a more fitting approach for achieving this goal. Indeed, the challenge of establishing inter-theoretical connections between biological theories and discoveries falls not within the purview of biology itself but rather within the methodology of biology. This paper explores the key research findings that determine the vertical order of biological knowledge, thereby deepening our cognitive understanding of this field. It also explores the theoretical advancements that expand the horizontal scope of this knowledge. The conceptual framework is illustrated through two diagrams Map I and Map II, which illustrate the methodological structure of biological ideas, concepts, and theories from the era of Linnaeus to the early 21st century. Map II further demonstrates how complex explanatory narratives can be constructed based on contemporary biological and evolutionary knowledge.

Keywords: Aggregation, evolutionary biology, disaggregation, history and levels of biological knowledge, map of biological ideas and theories, methodological relationships.

 

–––––––––

 

Paweł Grieb

Mossakowski Institute of Experimental and Clinical Medicine of the Polish Academy of Sciences in Warsaw.

E-mail: pgrieb@op.pl

THE ORGANIZATION OF BIOLOGICAL MATTER AND THE PROCESS OF EVOLUTION

https://doi.10.37240/FiN.2024.12.1.10

ABSTRACT

The theory of biological evolution by natural selection and the theory of levels of biological organization are general concepts intended to enable understanding of the existence of biological matter defined as living organisms that reproduce sexually. These two theories were formulated independently of each other, but later their integration was postulated. This study is an attempt to implement such a postulate. The starting point is the statement that both theories concern the way in which biological matter composed of individuals constituting populations exists. The theory of biological organization is intended to explain the functioning of organisms by maintaining homeostasis (relative independence from the environment) during the life cycle, while the theory of evolution concerns the changes that populations undergo in response to a changing environment.

Keywords: Theory of biological evolution, biological organization, biological matter, living organisms.

 

–––––––––

 

Adrianna Grabizna

Institute of Psychology at the University of Zielona Góra, Poland.

Email: a.grabizna@wns.uz.zgora.pl

 

THE EVO-DEVO AND ITS EPIGENETICS—
“A NEW BIOLOGY FOR PSYCHOLOGY”? THE CASE OF INHERITANCE OF THE ATTACHMENT STYLE

https://doi.10.37240/FiN.2024.12.1.11

ABSTRACT

The Evolutionary Developmental Biology (in abbreviation Evo-Devo) gains in popularity among psychologists. It would be a “synthesis of development and evolution” which would finally allow a rapprochement of psychology and biology. The Evo-Devo redefines epigenetics and opposes it to the (alleged) genetic determinism, genetic reductionism and preformationism of the Modern Synthesis (MS), proposes the concept of the extended inheritance and a mechanism of inheritance of acquired characters, which are claimed to be (neo-) Lamarckian, fuses the three questions separated by the MS: the origin of variation, fate of variation and inheritance of variation. These points of the Evo-Devo’s programme particularly resonate with psychologists’ expectations: genes alone do not explain the question of transgenerationality, the ontogeny of the attachment, e.g. early experience with caregivers (e.g. separation and loss) have a long-term effects on adult development can span a person’s lifetime, can even span generations. However, in the paper I show that the inheritance of acquired characters is indeed impossible, that Lamarck never proposed a theory of the inheritance of acquired characters and that it is a confusion rather than fusion to link the question of the origin of variation, the question of development and the one of inheritance. If the Evo-Devo is so appealing to psychologists, it is not because there is “a new biology for psychology.” I show that psychologists’ attitude towards monism was ambivalent and such was the relationship between psychology and biology. The paper is a standpoint of a philosopher of biology interested in psychology.

Keywords: Evo-Devo; epigenetics, extended inheritance, transgenerationality, attachment style, dualism, mind-body problem.

 

–––––––––

 

Andrzej Elżanowski

Department Artes Liberales, The University of Warsaw.

Email: elzanowski@al.uw.edu.pl

ON THE EVOLUTIONARY ORIGIN OF VALUES

https://doi.10.37240/FiN.2024.12.1.12

 

Values drive not only human history, but our entire world, i.e. the biosphere. It would seem, therefore, that nothing can be more important for the future of the world than the theory or understanding of values. But in fact, scientific axiology is in a pre-paradigmatic stage of fragmented conceptualizations, i.e. there is no coherent theory of values as causal factors in the living world. Philosophers have reached a relative consensus only in distinguishing intrinsic values as resulting from states of mind or experiences (Narveson, 1967, p. 75; Frankena, 1973, pp. 81–82) from instrumental values, but beyond that there is no coherent conceptualization of other types of value (Nagel, 1979), whose relationship to immanent value usually remains undefined. Therefore, the question arises where do immanent values come from and how they relate to other categories of values.

 

–––––––––

 

Adrianna Grabizna

Institute of Psychology at the University of Zielona Góra.

Email: a.grabizna@wns.uz.zgora.pl

FROM NAMES TO OBJECTS—PHILOSOPHICALLY ABOUT PSYCHIATRIC CLASSIFICATIONS

https://doi.10.37240/FiN.2024.12.1.13

ABSTRACT

At each introduction of a new edition of psychiatric classifications, a vivid debate resurfaces and concerns their very validity: should classifications be based on etiology or should they be descriptive, based on observation, and not on some or other theories of etiopathogenesis? I shift the attention to the philosophical aspect of the debate. Psychiatric classifications employ (and have always employed) taxonomic methodology but in fact are not (and never were) based on biological mechanisms leading to mental disorders. Therefore I tried to catch the moment where certain observable features, recognized as symptoms, begins to be perceived as an ontologically independent entities and we start to think that nosological units must have a specific cause (e.g. a neuropathogenesis), which is simply reflected in the diagnostic picture. I tried to catch the moment, when by naming, classifying and diagnosing, we, in a sense, create objects. Then I show how from there we can slide into objectification: we can stop to see a person and start to an illness.

Keywords: psychiatric classifications, DSM, ICD, essentialism, nosography, abstraction.

 

–––––––––

 

Alicja Kubica

Institute of Philosophy and Sociology of the Polish Academy of Sciences.

Email: alicewanderer@gmail.com

ON THE STRUGGLE OF SCIENTISTS WITH
THE EFFECTS OF POSITIVIST MYTHS FUNCTIONING IN THE LIFE SCIENCES

https://doi.10.37240/FiN.2024.12.1.14

ABSTRACT

The aim of this article is to examine whether the “seven myths” identified and presented by Uroboros in “In venenoso Dracone …,” more than thirty years ago still function in the academic community. It also aims to address whether there are indications that this state has undergone a change. It seems that naturalists found that excessive adherence to a physicalist style of doing science severely limits research work. At the same time, scientists often grapple with the consequences of implementing physicalism and stumble while addressing philosophical issues.

Keywords: Positivist mythology, meta-scientific and meta-philosophical mythology, philosophy of biology, philosophy of protobiology, research on the origins of life.

Piotr (Peter) Bołtuć 

E-mail: pboltu@sgh.waw.pl

ABSTRACT 

We view philosophy as paradigm setting: largely, spread over leading sciences of the epoch, as well as the main developing technologies, and even socio-economic and managerial patterns. This is, obviously, a “regulatory definition,” not quite a descriptive one. We examine whether it is the science of sciences, or the science over the sciences. Thus, it is not quite a meta-science. Our point is not to view philosophy as a methodology of science, or as its maid ( ancilla). Philosophy is viewed as the pinnacle of the sciences, providing them with ontological and axiological meanings. Here is one proposed definition: Philosophy is built upon the sum of general theories of all leading sciences (broadly understood); it is a theory based on this sum. The aim of philosophy so defined is to stipulate and approximate veridical worldviews, rooted in the strongest available background, which is largely the background provided by the sciences, but not quite limited to what is scientifically provable at a given point in time—this last clause is due to temporary limitedness of any science, always existing at a given time-slice. Thus, limited dependency on any principles, not only factual statements. As we know from Albert Einstein’s relativity theories and other scientific revolutions, both factual statements and higher-level principles, are always already inductively questionable, e.g., through inference to the best explanation following pragmatic, context dependent, criteria of what counts as “the best” of explanations. We also question the intuitive requirements of physicalism that are crucial to Daniel Stoljar’s thesis that physicalism cannot be properly defined. In contrast to the broadly scientistic predilection beneath the approach in the main bulk of this article we also need and require a philosophical focus on the human existential condition, which is complementary to, and not contradictory with, the above definition of philosophy. The proposed approach may be viewed as an Enlightenment approach, aware of its strengths and limits; thus, with a post-Enlightenment zing.

Keywords: Philosophy as paradigm building, physicalism over the current sciences.

 

–––––––––

 

B. Jack Copeland , Diane Proudfoot

Universityof Canterbury, New Zealand

E-mail: jack.copeland@canterbury.ac.nz

E-mail: diane.proudfoot@canterbury.ac.nz

 

ABSTRACT 

We examine Turing’s intriguing claim, made in the philosophy journal Mind, that he had created a short computer program of such a nature that it would be impossible “to discover by observation sufficient about it to predict its future behaviour, and this within a reasonable time, say a thousand years” (Turing, 1950, p. 457). A program like this would naturally have cryptographic applications, and we explore how the program would most likely have functioned. Importantly, a myth has recently grown up around this program of Turing’s, namely that it can be used as the basis of an argument—and was so used by Turing—to support the conclusion that it is impossible to infer a detailed mathematical description of the human brain within a practicable timescale. This alleged argument of Turing’s has been dubbed “Turing’s Wager” (Thwaites, Soltan, Wieser, Nimmo-Smith, 2017, p. 3) We demonstrate that this argument—in fact nowhere to be found in Turing’s work—is worthless, since it commits a glaring logical fallacy. “Turing’s Wager” gives no grounds for pessimism about the prospects for understanding and simulating the human brain.

Keywords: Alan Turing, Turing’s Wager, mechanized encryption, laws of behaviour, unspecifiability of the mind, brain modelling, whole-brain simulation, cipher machines, Enigma, fish, Tunny, early computer-based cryptography.

 

–––––––––

 

Kyrtin Atreides

AGI Laboratory, Seattle, WA,USA

E-mail: Kyrtin@ArtificialGeneralIntelligenceInc.com

 

The impact of complexity within government and societal systems is considered relative to the limitations of human cognitive bandwidth, and the resulting reliance on cognitive biases and systems of automation when that bandwidth is exceeded. Examples of how humans and societies have attempted to cope with the growing difference between the rate at which the complexity of systems and human cognitive capacities increase respectively are considered. The potential of and urgent need for systems capable of handling the existing and future complexity of systems, utilizing greater cognitive bandwidth through scalable AGI, are also considered, along with the practical limitations and considerations in how those systems may be deployed in real-world conditions. Several paradoxes resulting from the influence of prolific Narrow Tool AI systems manipulating large portions of the population are also noted.

Keywords: e-Governance, complexity, cognitive bandwidth, AGI, Artificial General Intelligence, scalability, tool AIcognitive bias.

 

–––––––––

 

Jessica Baumberger

University of Illinois Springfield

E-mail: jbaum02s@uis.edu

Artificial Intelligence (AI) stands at the intersection of unprecedented opportunities and profound challenges. As AI is increasingly integrated into societal structures, the necessity for transparency and open-source approaches becomes paramount to foster both innovation and ethical considerations. Collaborative efforts among academia, industry, and policymakers are essential for addressing the multifaceted complexities that AI presents. While AI promises transformative benefits, potential challenges, such as its weaponization, corporate exploitation, and job displacement, warrant careful attention. Striking a balance between regulation with innovation is critical. Academic institutions can play a pivotal role, guiding AI’s trajectory, nurturing interdisciplinary learning, and equipping future professionals. Embracing open-source AI can ensure its ethical use and mitigate the risks associated with its exploitation. The existential threats posed by AI are significant, yet with strategic collaboration and foresight, a bright, AI-driven future is within reach.

Keywords: Artificial Intelligence (AI), open-source AI, AI ethics, AI transparency, AI Education.

 

–––––––––

 

Kazimierz Kowalski

California State University, Dominguez Hills

E-mail: kazikk@gmail.com

 

Celem niniejszego opracowania jest omówienie książki Andrzeja Targowskiego zatytułowanej Informatyka Strategiczna, która powinna stać się Biblią Informatyki w XXI w. Strategiczna informatyka jest monografią dziedziny informatyki w zakresie jej strategicznych fal rozwojowych i wyzwań postępu technologicznego oraz głównych, strategią-zorientowanych zastosowań w biznesie, służbie zdrowia, rolnictwie, edukacji i prywatnym domu. Przedstawia zestaw wyzwań strategicznych informatyki w zakresie humanistyki, cyfrowego państwa i miasta, zrównoważonego rozwoju oraz informatycznej etyki, moralności i praw.

Słowa kluczowe: informatyka strategiczna, KSI, KSO, PESEL, cyfryzacja, fale cywilizacji, rewolucja informatyczna, AI, roboty, Internet, Infostrada, Cyfronet, bezrobocie, Big Tech, Lange, Chile, Model Kratowy Informatyki, Model Kratowy Humanistyki, automatyzacja, prawa informatyki, etyka, moralność, zastosowania informatyki, systemy informatyki, chmura obliczeniowa, platformy informatyki, wyzwania technologiczne, definicja informatyki, nauka informatyki.

 

–––––––––

 

Jan Grzanka

E-mail: jangrzanka@onet.pl

W artykule omówiono ewolucję rozumowania Mariana Smoluchowskiego w kontekście prowadzonych przez niego badań nad przyczynowością i rozumieniem istoty przypadku. Początkowo Smoluchowski skupiał się na epistemicznym badaniu przyczynowości, szukając dowodów potwierdzających teorię kinetyczno-molekularną. Dowodząc przyczyny ruchów Browna, wykorzystał koncepcję kauzalnej przyczynowości. Zasadniczą zmianą w postrzeganiu przez niego przyczynowości było zrozumienie roli przypadku występującego na linii przyczyna ‒ skutek. Wprowadzając do rozważań relacje matematyczne, skupił się na aspekcie zaistnienia skutku. Zdaniem Smoluchowskiego przypadek nadający się do obliczenia prawdopodobieństwa różni się od przypadku w szerszym znaczeniu istotną prawidłowością częstego powtarzania się zjawiska. Zasługą polskiego uczonego było rozróżnienie filozoficznego i fizykalnego pojmowania przyczynowości, przypadku i rachunku prawdopodobieństwa. Przesunięcie rozważań nad naturą przypadku na płaszczyznę ontologiczną przeniosło jego badanie w obszar działania nauki, doprowadzając tym samym do praktycznego zastosowania rachunku prawdopodobieństwa w fizyce.

Keywords: kauzalna przyczynowość, ruchy Browna, skutek, przypadek, rachunek prawdopodobieństwa.

 

–––––––––

 

Jan Czerniawski

Instytut Filozofii, Uniwersytet Jagielloński, Polska.

E-mail: uzczerni@cyf-kr.edu.pl

 

Zgodnie z twierdzeniem Bella, żaden model lokalny i realistyczny nie odtworzy wszystkich przewidywań mechaniki kwantowej dla eksperymentu EPR-B. Każdy taki model musiałby przewidzieć zarazem doskonałą korelację i złamanie nierówności CHSH, lecz to wydaje się niemożliwe, gdyż aby dostarczyć pierwszego z tych przewi- dywań, musiałby być deterministyczny, podczas gdy to wydawałoby się uniemożli- wiać drugie. Przedstawiony zostanie model eksperymentu EPR-B, w którym spo- dziewane jest uniknięcie tej pozornej sprzeczności dzięki deterministycznie chao- tycznemu mechanizmowi leżącemu u podstaw pomiarów. Model jest w fazie modelu „czarnoskrzynkowego”, gdyż nie został jeszcze sprecyzowany ten mechanizm, lecz jedynie odpowiadająca mu funkcja odpowiedzi.

Słowa kluczowe: mechanika kwantowa, twierdzenie Bella, eksperyment EPR-B.

 

–––––––––

 

E-mail: ejdrozdowska@gmail.com

 

Logika kwantowa pojawiła się w latach 30. XX wieku w wyniku postawienia py- tania o to, czy konceptualne zmiany zapoczątkowane w fizyce przez mechanikę kwantową wymagają rewizji logiki. W literaturze anglojęzycznej za prekursora logiki kwantowej uznaje się Johna von Neumanna, natomiast w literaturze polskiej wskazuje się Zygmunta Zawirskiego. Zawirski był pierwszym badaczem, który zasugerował, że mechanika kwantowa może kierować się inną logiką niż logika klasyczna. Był pierwszym badaczem w ramach nurtu wielowartościowej logiki kwantowej, jednak jego wpływ okazał się ostatecznie niewielki. Z kolei John von Neumann wraz z Gar- rettem Birkhoffem zapoczątkowali dominujący dziś nurt algebraicznej logiki kwan- towej. Okazuje się, że pomimo różnic założeń i metod, łączy ich podporządkowanie projektu logiki kwantowej dwóm wymaganiom – uwzględnieniu zasady nieoznaczoności Heisenberga i uzgodnieniu uzyskanej logiki z rachunkiem prawdopodobieństwa.

Słowa kluczowe: Zygmunt Zawirski, John von Neumann, logika kwantowa, logika wielowartościowa, filozofia mechaniki kwantowej.

 

–––––––––

 

Giacomo Borbone

Catania University, Dipartimento di Scienze della Formazione, Italy.

E-mail: giacomoborboneyahoo.it

 

The struggle undertaken by Galileo Galilei against Aristotelian physics—and his subsequent defense of Nicolaus Copernicus’s theories—led the Pisan scientist to bring about the so-called modern scientific revolution and to lay the foundations of the experimental method, the fundamental result of which was to deprive the natural world of subjective qualities and to reconfigure it in purely quantitative terms. On the purely historical level, agreement among historians of science and philosophy is almost unanimous, while the same cannot be said for questions concerning interpretations of Galilei’s modus operandi and the basic philosophical options adopted by Galilei during his demolition of the entire Aristotelian-scholastic framework. Not all experts in the Galilean thought or of science, in fact, agree in tracing the Galilean reflection within the Platonic tradition, but one authoritative voice that has instead argued for its deep intertwining between Plato and Galilei is the German philosopher Ernst Cassirer. In this contribution I will attempt to demonstrate, partly considering two unpublished manuscripts of Cassirer, the plausibility of the Cassirerian thesis about Galilei’s physical Platonism.

Keywords: abstraction, Cassirer, Galileo Galilei, idealization, science.

Andrzej Łukasik 

Institute of Philosophy, Maria Curie-Skłodowska University, Lublin, Poland. 

Email: andrzej.m.lukasik@gmail.com 

 

STANISŁAW LEM’S PHILOSOPHICAL IDEAS, CONCEPTIONS, AND INSPIRATIONS.

INTRODUCTION 

doi:10.37240/FiN.2022.10.1.2

 

–––––––––

 

Sébastien Doubinsky 

Aarhus University, School of Communication and Culture, 8000 Aarhus C. 

E-mail: sebastiendoubinsky@yahoo.fr

 

UNSPEAKABLE OTHERNESS—AN ESSAY ON THE FAILURE OF COGNITIVE AND EPISTEMIC COMMUNICATION TOOLS IN STANISLAW LEM’S SOLARIS 

doi:10.37240/FiN.2022.10.1.3

 

ABSTRACT 

Stanislaw Lem is one of the most famous figures of the Polish science fiction in post-world war two Europe. Solaris. His most famous novel, was published in 1961, and was adapted twice for the big screen, first in 1971 by Andrej Tarkovski, and in 2002 by Steven Soderbergh. The plot revolves around the psychologist Kris Kelvin, who is sent on the planet Solaris to try to find out if it is possible to communicate with the alien ocean that covers almost all of its surface. Confronted with a strange phenomenon and colleagues turned paranoid, Kelvin tries at first to understand what is going on at the space station. The unexplained arrival of the döppleganger of his ex-partner, Harey, will little by little make him accept the absurdity of his task and possibly of life itself. As Lem himself refused any final interpretation of his novel, there has of course been a flourish of them. One can however choose this exegetic impossibility as a major theme in the novel, and reflect on the implications of the situation Kelvin faces, caught between a desire to understand the nature of Solaris’s ocean and the sheer failure of doing so. In this essay, we will try to suggest that, by showing the limits of language as the means to express a satisfying epistemic frame, Lem’s parabol could be seen as an attempt to show the reader the existential limits of our anthropocentrism and scientific hubris. 

Keywords: Lem; Solaris; Language; Communication; Existentialism. 

 

–––––––––

 

Bernd Graefrath 

University of Duisburg-Essen, Department of Philosophy, Universitaetsstr. 12, D-45117 Essen, Germany. 

Email: bernd.graefrath@uni-due.de

 

LEM’S PHILOSOPHY OF CHANCE IN HIS FICTION AND NON-FICTION

doi:10.37240/FiN.2022.10.1.4

 

ABSTRACT 

Stanislaw Lem recognizes the far-reaching role of chance both in gaining knowledge and in explaining the development of cultural norms. The consequences are explored by him in fiction and non-fiction. 

Keywords: Stanislaw Lem, chance, science fiction, philosophy of technology, philosophy of biology, philosophy of culture. 

 

–––––––––

 

Peter Swirski 

Email: peter.swirski@ualberta.ca 

 

THE CASSANDRA SYNDROME, OR HOW NOT TO BE A PROPHET

doi:10.37240/FiN.2022.10.1.5

 

ABSTRACT 

The central question of the article is should Stanisław Lem be read as a futurologist? The main thesis is that more than in predicting the future Lem always has been more interested in exploration the conceptual limits of science and its technological offshoots. 

Keywords: Stanisław Lem, Hugo Gernsbacher, Herbert George Wells, futurology, conceptual limits of science. 

 

–––––––––

 

Paweł Polak, Roman Krzanowski

Paweł Polak – The Pontifical University of John Paul II, Cracow.

Email: pawel.polak@upjp2.edu.pl 

Roman Krzanowski – The Pontifical University of John Paul II, Cracow. 

Email: roman.krzanowski@upj2.edu.pl 

 

STANISŁAW LEM’S VISIONS OF A TECHNOLOGICAL FUTURE: TOWARD PHILOSOPHY IN TECHNOLOGY 

doi:10.37240/FiN.2022.10.1.6

 

ABSTRACT 

Stanisław Lem is mostly known as a sci-fi writer and not widely perceived as a visionary of the cyber age, despite the fact that he foresaw the future of information technology better than most scientific experts. Indeed, his visions of future information-based societies have proved to be remarkably accurate. Lem’s stories fuse together elements of fantasy, philosophy, and science, but what we can really learn from them is the nature of humanity, technology, and philosophy, as well as the values of technological prophecies. Moreover, Lem gave birth to, without naming it as such, the concept of philosophy in technology, which is a perspective on technology and philosophy that explores the deep implicit philosophical foundations of technology and humanity. 

Keywords: Stanisław Lem, visions of technology, technological future, philosophy of technology, philosophy in technology. 

 

 

–––––––––

 

Jan Pleszczyński 

Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin, Polska. 

Email: jan.pleszczynski@umcs.pl 

 

NATURALNY I TECHNOLOGICZNY RACJOMORFIZM W KOMUNIKACJI (W KONTEKŚCIE NIEKTÓRYCH IDEI KONRADA LORENZA I STANISŁAWA LEMA) 

doi:10.37240/FiN.2022.10.1.7

 

STRESZCZENIE

Główna myśl tego artykułu jest taka, że zdominowanie współczesnej sfery intersubiektywności przez nowoczesne technologie komunikacyjno-medialne ujawnia w świecie ludzkim pewne fenomeny, nieobecne w epokach przedinternetowych. Jednym z nich jest technoracjomorfizm. Terminem tym określam hybrydową ontyczność, działającą według biologicznych mechanizmów racjomorficznych, na które nakłada się technologiczna racjonalność. W artykule wskazuję też niektóre efekty, jakie w życie społeczne i jednostkowe wnosi obecność w komunikacji technoracjomorfizmu.

W rozważaniach odwołuję się do koncepcji Konrada Lorenza i ewolucyjnej teorii poznania oraz wplatam w nie pewne wątki, które odnajduję w twórczości Stanisława Lema. 

Słowa kluczowe: komunikacja, racjomorfizm, technoracjomorfizm, Internet, nowoczesne technologie, ewolucja, epistemologia, Stanisław Lem, Konrad Lorenz. 

 

–––––––––

 

Filip Kobiela 

AWF im. B. Czecha w Krakowie, Al. Jana Pawła II 78, 31–571 Kraków. 

Email: filip.kobiela@awf.krakow.pl 

 

BETRYZACJA I ETYKOSFERA – DWIE LITERACKIE KONKRETYZACJE LEMOWSKIEJIDEI TECHNOLOGII ETYKI 

doi:10.37240/FiN.2022.10.1.8 

 

STRESZCZENIE

Celem artykułu jest rekonstrukcja, analiza i porównanie dwóch lemowskich wizji zastosowania przyszłego rozwoju nauki i techniki do konstrukcji doskonalszego społeczeństwa, lub innymi słowy, dwóch literackich konkretyzacji jego idei technologii etyki. Są nimi betryzacja – przedstawiona w powieści Powrót z gwiazd oraz etykosfera – przedstawiona w powieści Wizja lokalna. Wprawdzie Lem podejmował taką problematykę także w innych utworach, jednak zestawienie Powrotu z gwiazd oraz Wizji lokalnej wydaje się naturalne ze względu na podobieństwo ideowe tych utworów oraz szczegółowość zawartych w nich wizji zastosowania technologii etyki. We „Wprowadzeniu” omawiam specyfikę filozofowania Lema, zarówno od strony formalnej, jak i treściowej, a jako jego główny przedmiot wskazuję problem wpływu rozwoju technologii na człowieka, społeczeństwo i sferę wartości. Następnie („Życie w świecie nieżyczliwym”) omawiam kontekst, stanowiący tło dla prezentacji dwóch lemowskich wizji technologii etyki. Jest nim Doktryna Trzech Światów, która wprawdzie stanowi integralną cześć Wizji lokalnej, ale jej wymowa wyjaśnia też motywację Lema dla podjęcia idei betryzacji. W części „Życie w społeczeństwie pozbawionym agresji i ryzyka” omawiam hipotetyczne społeczeństwo poddane betryzacji – zabiegowi eliminującemu skłonności agresywne. W części „Życie w środowisku całkowicie bezpiecznym” omawiam hipotetyczne społeczeństwo żyjące w etykosferze, czyli „inteligentnym” środowisku zaprogramowanym tak, by dbać o bezpieczeństwo jego członków, a także przedstawiam krótkie porównanie betryzacji i etykosfery. W „Zakończeniu” wskazuję na miejsce rozważań Lema w ramach typologii utopii zaproponowanej przez Bernarda Suitsa. 

Słowa kluczowe: Stanisław Lem, technologia, etyka, zło, betryzacja, etykosfera, Doktryna Trzech Światów.

 

–––––––––

 

Łukasz Kucharczyk 

Cardinal Stefan Wyszyński’s University, Warsaw, Poland.

Email: l.kucharczyk@uksw.edu.pl 

 

THE BODY AND THE UNIVERSE: ON CORPOREALITY IN STANISŁAW LEM’S RETURN FROM THE STARS

doi:10.37240/FiN.2022.10.1.9 

 

ABSTRACT 

The paper develops the implicit as well as explicit meaning which evokes Stanisław Lem’s concept of the Body and the Corporality portrayed in the novel Return from the Stars. Moreover, Lem’s novel about an astronaut Hal Bregg and his return on Earth is analysed. In this novel author uses the idea of Einstein’s twin paradox. Hal Bergg—the stereotype of masculinity—is confronted with decadent and egalitarian society, which may be refers to the reunion masculinity with femininity. Such storyline shows the multidimensionality of the issue of Corporality, and presents the Body as a epistemological metaphor of modernism and postmodernism. In addition, the Body is depicted in the Return of the Stars as a figure of a mask and a costume. Furthermore, the Body in Lem’s novel is also interpreted as part of the Universe—as the boundary between what is temporary and what is infinite and transcendent. 

Keywords: body, corporeality, universe, utopia, dystopia, Stanisław Lem. 

 

–––––––––

 

Barbara Dzida, Tomir Jędrejek, Andrzej Łukasik 

Andrzej Łukasik — Institute of Philosophy, Maria Curie-Skłodowska University, Lublin, Poland. 

Email: andrzej.m.lukasik@gmail.com 

Barbara Dzida —   Email: dzida.barbara@tlen.pl 

Tomir Jędrejek —  Email: jedrejektomir@gmail.com 

 

WHAT DID LEM THINK OVER?

doi:10.37240/FiN.2022.10.1.10

 

ABSTRACT 

Stanisław Lem is considered the most outstanding representative of Polish and one of the most eminent representatives of world science-fiction literature, as well as a futurologist and—at least by some—a philosopher who, in the form of novels and short stories written in the convention of science fiction and the so-called discursive prose, touched upon important philosophical problems concerning the place of man in the Universe, the effects of technological and civilisational progress and the issue of the limits of cognition. The article reconstructs and analyses the main philosophical problems presented in the work Filozoficzny Lem. Wybór tekstów Stanisława Lema i opracowania [The Philosophical Lem. A Selection of Texts by Stanisław Lem and Studies] edited by Filip Kobiela and Jakub Gomułka. 

Keywords: Stanisław Lem, fantasy, futurology, consciousness, virtual reality, transhuanism, anthropic principle, evolution.

 

–––––––––

 

Andrew Targowski 

Western Michigan University, Kalamazoo, MI 49008, USA.

Email: andrew.targowski@wmich.edu 

 

DIGITAL EDUCATION STRATEGIES

doi:10.37240/FiN.2022.10.1.11

 

ABSTRACT 

This study analyzes and discusses key strategies for digital education. It begins by examining and defining several key concepts, including global citizenship, digital citizenship, computational thinking, informational thinking, and systemic thinking. Moreover it analyzes the role of leadership in the age of digitalization and advocates for panoramic leadership. Then it compares STEM-based education with STEAMbased education extended by panoramic leadership – STEAMPL. 

Keywords: computational thinking, digital citizenship, digital humanities, global citizenship, informational thinking, Internetization, STEAM, STEAMPL, systemic thinking, panoramic leadership.

 

–––––––––

 

Emanuele Lacca 

University of South Bohemia, Kněžská 8, 37001, České Budějovice, Czech Republic. 

Email: lacca@jcu.cz 

 

SUNT INTELLIGIBILIA ENTIA QUAE SUNT VERA. A LATE MEDIEVAL INTERPRETATIONOF INTENTIONALITY 

doi:10.37240/FiN.2022.10.1.12 

 

ABSTRACT 

The aim of this contribution is to present the theory of intentionality proposed by the Spanish Dominican Lope de Barrientos (1382–1469), as it is offered by his Clavis Sapentiae: in this erudite work, written at the turn of the 15th century in the context of the new-born School of Salamanca, the terms proper to the gnoseological lexicon of the Thomist scholasticism are taken into consideration, analysed and renewed in a new original way. This makes possible to demonstrate from one hand how the tradition opened by Thomas Aquinas is inherited in the upcoming Renaissance and from another hand to look how a typical Renaissance scholar as Barrientos builds a theory of knowledge that is original, although faithful to the Thomist tradition to which it has been continuously and cogently referred and consulted. 

Keywords: Lope de Barrientos, School of Salamanca, intentionality, first intentions, second intentions. 

 

–––––––––

 

Anna Gańko

Uniwersytet Warszawski, ul. Krakowskie Przedmieście 26/28, 00–927 Warszawa. 

Email: anna.ganko@uw.edu.pl 

 

UMYSŁ UCIELEŚNIONY. PROBLEM ISTNIENIA PRZESTRZENI W NOWEJ TEORII WIDZENIA GEORGE’A BERKELEYA

doi: 10.37240/FiN.2022.10.1.13 

 

STRESZCZENIE

Berkeley – filozof powszechnie kojarzony ze swoją tezą o nieistnieniu świata materialnego, nie zgodziłby się ze stwierdzeniem, że cały świat składający się z – jak twierdzi – idei znajduje się jedynie w umyśle poznającej osoby. Nie zgodziłby się również z tym, że postrzegane rzeczy znajdują się w absolutnej, zewnętrznej przestrzeni. Artykuł ma na celu przedstawienie Berkeleyowskiego rozwiązania powyższej alternatywy związanej z kategorią przestrzeni wyłaniającej się z tekstu Próby stworzenia nowej teorii widzenia. W Nowej Teorii Widzenia Berkeley wykłada swój pogląd na postrzeganie wzrokowe. Zaczyna wywód od rozstrzygnięcia kwestii wzrokowego postrzegania odległości, a ta kwestia prowadzi go do znacznie dalszych rozstrzygnięć – w tym do koncepcji przestrzeni relatywnej, ugruntowanej w cielesnym doświadczeniu poznającego podmiotu. 

Słowa kluczowe: George Berkeley, Nowa Teoria Widzenia, przestrzeń, immaterializm, problem Molyneux. 

 

–––––––––

 

Giulia Cirillo 

Jagiellonian University, Cracow, Poland.

Email: giulia.cirillo1@gmail.com 

 

A CIRCLE OR A SPIRAL? THE PRIMEVAL, TROPOLOGICAL SCHEME IDENTIFIED IN THE STRUCTURE OF TRUTH THEORIES 

doi: 10.37240/FiN.2022.10.1.14 

 

ABSTRACT 

Applying linguistic tropes to the deep structure which underlay the 19th century historical imagination Hayden White derived from the vault of philosophical richness contained in Giambattista Vico’s La Scienza Nuova. Now the treasure trove becomes a source of one more illuminating analogy. The following study demonstrates how metaphor, metonymy, synecdoche and irony can be identified with five major theories of truth: the correspondence, pragmatic, coherence, deflationary and the semantic one. Theories are evoked on the basis of texts by philosophers themselves (Bertrand Russell, Charles Sanders Peirce, Brand Blanshard et al.). Moreover, a numerical mismatch between them and the four tropes should be seen as everything but unwanted. The concept of irony has multiple interpretations, and so mapping it onto the semantic theory will expose the relation between truth accounts and the principle of their development. In the end, there emerges a pattern in the shape of a circle or a spiral—two models of infinity along which runs the human quest for meaning of truth. 

Keywords: Truth, tropes, Hayden White, Giambattista Vico, figuration. 

 

–––––––––

 

Zuzanna Sima 

Uniwersytet Jagielloński, Kraków, Polska.

Email: zuzanna.wilczynska@student.uj.edu.pl 

 

BADANIA JĘZYKOWEGO OBRAZU ŚWIATA A HERMENEUTYKA HANSA GEORGA GADAMERA

doi: 10.37240/FiN.2022.10.1.15 

 

STRESZCZENIE

Hans Georg Gadamer w swoich rozważaniach nad istotą hermeneutyki w szczególny sposób akcentuje rolę języka w poznaniu i rozumieniu świata. W artykule podejmowana jest próba znalezienia zastosowania hermeneutyki Gadamera w prowadzonych przez lingwistów badaniach nad językowym obrazem świata. Pierwsza część pracy poświęcona jest językowemu obrazowi świata (JOS) w lingwistyce, druga dotyczy zaś hermeneutyki Hansa Georga Gadamera. Trzeci rozdział, łączący tematykę dwóch poprzednich, odpowiada na pytanie stawiane jako cel pracy. Prezentowane tu rozważania mieszczą się w szerszej refleksji nad filozoficznymi podstawami badań lingwistycznych.

Słowa kluczowe: językowy obraz świata, hermeneutyka, Gadamer, JOS. 

 

–––––––––

 

Józef Leszek Krakowiak 

Uniwersytet Warszawski, Krakowskie Przedmieście 3, 00-001 Warszawa, Polska.

Email: j.k.l@wp.pl 

 

ROLA WIEDZY NAUKOWEJ W POETYCKIEJ KREACJI ŚWIATA ŻYCIA WISŁAWY SZYMBORSKIEJ. CZĘŚĆ I

doi: 10.37240/FiN.2022.10.1.16 

 

STRESZCZENIE

Ten tekst jest pierwszą częścią badań nad Wisławy Szymborskiej refleksjami i rozważaniami – podanymi w jej poezji – nad wiedzą, nauką i światopoglądem naukowym. Przedstawione są one na szerokim tle filozoficznych wątków obecnych w jej twórczości. 

Słowa kluczowe: Wisława Szymborska, wiedza, nauka, światopogląd naukowy.

 

–––––––––

 

Józef Leszek Krakowiak 

Uniwersytet Warszawski, Krakowskie Przedmieście 3, 00-001 Warszawa, Polska.

Email: j.k.l@wp.pl 

 

ROLA WIEDZY NAUKOWEJ W POETYCKIEJ KREACJI ŚWIATA ŻYCIA WISŁAWY SZYMBORSKIEJ. Część II

doi: 10.37240/FiN.2022.10.1.17

 

STRESZCZENIE

Ten tekst jest drugą częścią badań nad Wisławy Szymborskiej refleksjami i rozważaniami – podanymi w jej poezji – nad wiedzą, nauką i światopoglądem naukowym. Przedstawione są one na szerokim tle filozoficznych wątków obecnych w jej twórczości. 

Słowa kluczowe: Wisława Szymborska, wiedza, nauka, światopogląd naukowy. 

 

–––––––––

 

Marcin Gileta 

Uniwersytet Marii Curie Skłodowskiej w Lublinie. 

Email: gileta@wp.pl 

 

KRYTERIA ESTETYCZNE W NAUCE W UJĘCIU GRZEGORZA BIAŁKOWSKIEGO

doi: 10.37240/FiN.2022.10.1.18 

 

STRESZCZENIE

Ten tekst jest prezentacją i analizą poglądów Grzegorza Białkowskiego w kwestii obecności kryteriów estetycznych w praktyce nauki, głównie w praktyce fizyki. Białkowski należy do fizyków – obok m.in. Henri Poincaré’go, Wernera Heisenberga i Paula Diraca – którzy nie tyko konstatują obecność kryteriów estetycznych w procesie tworzenia i oceniania teorii naukowych, ale też starają się uzasadnić odwoływanie się do takich kryteriów. Białkowski zwraca też uwagę na rolę przeżycia estetycznego w działalności naukowej, a obecność kryteriów estetycznych uzasadnia na podstawie tez naturalizmu. 

Słowa kluczowe: Grzegorz Białkowski, kryteria estetyczne, przeżycie estetyczne, filozofia fizyki, filozofia nauki. 

 

–––––––––

 

Jakub Kopyciński 

Centrum Fizyki Teoretycznej PAN, Al. Lotników 32/46 02-668 Warszawa. 

Email: jkopycinski@cft.edu.pl 

 

O POSTULACIE KWANTOWEJ ZASADY WZGLĘDNOŚCI 

doi: 10.37240/FiN.2022.10.1.19

 

STRESZCZENIE

W tym artykule analizuje się jedną z prób zszycia i tym samym usunięcia niewspółmierności teoretycznej szczególnej teorii względności z mechaniką kwantową poprzez sformowanie kwantowej zasady względności, przedstawioną w pracy Quantum Principle of Relativity Dragana i Ekerta (2020). Analizowany jest charakter postulatu Dragana i Ekerta i argumentuje się, że bliżej mu jest do wybiegu konwencjonalistycznego niż do nowego paradygmatu w fizyce teoretycznej. Zwraca się też uwagę na faworyzowanie w omawianym artykule instrumentalizmu matematycznego i ontycznego charakteru prawdopodobieństwa w fizyce. 

Słowa kluczowe: filozofia fizyki, wybieg konwencjonalistyczny, paradygmat, instrumentalizm, przypadkowość ontyczna.

 

–––––––––

 

Andrzej Gecow 

badacz niezależny, nieetatowy współpracownik Instytutu Filozofii i Socjologii PAN 

Email: andrzej.gecow@gmail.com 

 

UWAGI O TOMIE PRAC ZEBRANYCH KRZYSZTOFA CHODASEWICZA ZAGADKA ŻYCIA

doi: 10.37240/FiN.2022.10.1.20 

 

STRESZCZENIE

Krzysztof Chodasewicz (1982–2016) zmarł bardzo młodo, ale jego publikacje silnie wpłynęły na polskie środowisko naukowe w zakresie filozofii życia w sensie biologicznego procesu, jego rozumienia i definiowania. Był to temat w Polsce praktycznie zapomniany. To Chodasewicz zgromadzonymi w omawianym zbiorze artykułami dał polskiemu czytelnikowi obraz obecnego stanu rozważań w tym temacie na świecie. Nie jest to jedynie przegląd współczesnych stanowisk – w każdym artykule Chodasewicz przedstawia jakieś swoje nowe koncepcje. Podstawową zaletą zebranych tu publikacji jest delikatna forma uświadamiania rozpiętości możliwych poglądów i problemów, co w temacie istoty i pochodzenia życia budzi zwykle duże emocje i wstępne zastrzeżenia. Niniejszy artykuł to przegląd zgromadzonych w książce tematów i materiałów z uwagami autora tego artykułu. 

Słowa kluczowe: Krzysztof Chodasewicz, filozofia życiabiologicznego, definicja życia.

 

–––––––––

 

Marek Błaszczyk

Uniwersytet Mikołaja Kopernika, Toruń. 

Email: marek_blaszczyk@onet.eu 

 

WPROWADZENIE DO FILOZOFII KARLA JASPERSA 

doi: 10.37240/FiN.2022.10.1.21 

 

Celem artykułu jest omówienie książki Mirosława Żelaznego zatytułowanej „Filozofia” Jaspersa Mirosława Żelaznego. Praca przybliża najważniejsze wątki Jaspersowskiego myślenia – dialektyczną metodę filozofowania, rozumienie światopoglądu, fenomen komunikacji egzystencjalnej oraz koncepcję sytuacji granicznych. 

Słowa kluczowe: filozofia, człowiek, egzystencja, egzystencjalizm. 

 

Mark Burgin, Rao Mikkilineni

Mark Burgin — UCLA, Los Angeles, California, USA 

Email: mburgin@math.ucla.edu

Rao Mikkilineni — Golden Gate University, San Francisco, USA 

Email: rmikkilinni@ggu.edu

 

SEVEN LAYERS OF COMPUTATION: METHODOLOGICAL ANALYSIS AND MATHEMATICAL MODELING

doi: 10.37240/FiN.2022.10.zs.1

 

ABSTRACT

We live in an information society where the usage, creation, distribution, manipulation, and integration of information is a significant activity. Computations allow us to process information from various sources in various forms and use the derived knowledge in improving efficiency and resilience in our interactions with each other and with our environment. The general theory of information tells us that information to knowledge is as energy is to matter. Energy has the potential to create or modify material structures and information has the potential to create or modify knowledge structures. In this paper, we analyze computations as a vital technological phenomenon of contemporary society which allows us to process and use information. This analysis allows building classifications of computations based on their characteristics and explication of new types of computations. As a result, we extend the existing typologies of computations by delineating novel forms of information representations. While the traditional approach deals only with two dimensions of computation—symbolic and sub-symbolic, here we describe additional dimensions, namely, super-symbolic computation, hybrid computation, fused computation, blended computation, and symbiotic computation.

Keywords: symbol; structure; system; computation; process; symbolic; sub-symbolic; super-symbolic; superstructure; structural machine.

 

–––––––––

 

Piotr (Peter) Bołtuć

University of Illinois at Springfield, USA (Philosophy; Computer Science); The Warsaw School of Economics (Management Theory).

Email: pboltu@sgh.waw.pl

 

NON-REDUCTIVE PHYSICALISM FOR AGI

doi: 10.37240/FiN.2022.10.zs.2

 

ABSTRACT

Creature consciousness provides a physicalist account of the first-person awareness (contra Rosenthal). I argue that non-reductive consciousness is not about phenomenal qualia (Nagel’s what it is like to feel like something else); it is about the stream of awareness that makes any objects of perception epistemically available and ontologically present. This kind of consciousness is central, internally to one’s awareness. Externally, the feel about one’s significant other’s that “there is someone home” is quite important too. This is not substance dualism since creature consciousness and functional consciousness are both at different generality levels of physicalism. Surprisingly, pre-Hegel philosophy of pure subject is more fitting with the current engineering approach than analytical phenomenalism. The complementary view of subjectand object-related perspectives, may come from Fichte’s Wissenschaftslehre; but here it is placed, securely within the physicalist paradigm. It is essential to the Engineering Thesis in Machine Consciousness, which helps us understand under what general conditions a machine would be first-person conscious, but when it is merely functionally conscious.

Keywords: Machine consciousness, non-reductive physicalism, non-reductive machine consciousness, creature consciousness, non-reductive consciousness; complementary philosophy, Wissenschaftslehre, two-tier physicalism.

 

–––––––––

 

Kyrtin Atreides

Researcher & COO at AGI Laboratory, Seattle, WA, USA. 

Email: Kyrtin@ArtificialGeneralIntelligenceInc.com

 

PHILOSOPHY 2.0: APPLYING COLLECTIVE INTELLIGENCE SYSTEMS AND ITERATIVE DEGREES OF SCIENTIFIC VALIDATION

doi: 10.37240/FiN.2022.10.zs.3​

 

ABSTRACT

Methods of improving the state and rate of progress within the domain of philosophy using collective intelligence systems are considered. By applying mASI systems superintelligence, debiasing, and humanity’s current sum of knowledge may be applied to this domain in novel ways. Such systems may also serve to strongly facilitate new forms and degrees of cooperation and understanding between different philosophies and cultures. The integration of these philosophies directly into their own machine intelligence seeds as cornerstones could further serve to reduce existential risk while improving both ethical quality and performance.

Keywords: mASI, AGI, Uplift, Collective Intelligence, Collective Superintelligence, Hybrid Collective Superintelligence Systems, HCCS, existential risk, ethical quality, cooperation.

 

–––––––––

 

Jeffrey White

University Missouri-Columbia, NOVA-LINCS, Departamentode Informática, FCT/UNL, Quinta da Torre P-2829-516, Caparica, Portugal, and OIST Okinawa, Japan

Email: jeffreywhitephd@gmail.com

 

ON A POSSIBLE BASIS FOR METAPHYSICAL SELF DEVELOPMENT IN NATURAL AND ARTIFICIAL SYSTEMS

doi: 10.37240/FiN.2022.10.zs.4​

 

ABSTRACT

Recent research into the nature of self in artificial and biological systems raises interest in a uniquely determining immutable sense of self, a “metaphysical ‘I’” associated with inviolable personal values and moral convictions that remain constant in the face of environmental change, distinguished from an object “me” that changes with its environment. Complementary research portrays processes associated with self as multimodal routines selectively enacted on the basis of contextual cues informing predictive self or world models, with the notion of the constant, pervasive and invariant sense of self associated with a multistable attractor set aiming to ensure personal integrity against threat of disintegrative change. This paper proposes that an immutable sense of self emerges as a global attractor which can be described as a project ideal self-situation embodied in frontal medial processes during more or less normal adolescent development, and that thereafter serves to orient agency in the more or less free development of embodied potentials over the life course in effort to realize project conditions, phenomenally identified with the felt pull towards this end as purpose of and source of meaning in life. So oriented, life-long self-development aims to embody solutions to problems at different timescales depending on this embodied purpose, ultimately in the service of evolutionary processes securing organism populations against threats of disintegrative change over timespans far beyond that of the individual. After characterizing the target sense of self, research circling this target is briefly surveyed. Self as global project and developmental neural correlates are proposed. Then, the paper discusses some implications for research in biological and artificial systems. Building from earlier work in cognitive neurorobotics, discussion affirms the value of reinforcement rituals including prayer in metaphysical self-development, considers implications for value alignment and rights associated with free will in the context of artificial intelligence and robot religion, and concludes by emphasizing the importance of self-development toward project ideals as source of meaning in life in the current social-political environment.

Keywords: self, purpose in life, default mode network, predictive processing, AI value alignment, developmental robotics.

 

–––––––––

 

Eduardo Camargo, Ricardo Gudwin

Eduardo Camargo — DCA-FEEC-UNICAMP, Av. Albert Einstein, 400 13083-852, Campinas, SP, Brasil.

Email: cepca-margo@gmail.com

Ricardo Gudwin — DCA-FEEC-UNICAMP, Av. Albert Einstein, 400 13083-852, Campinas, SP, Brasil.

Email: gudwin@unicamp.br

 

FROM SIGNALS TO KNOWLEDGE AND FROM KNOWLEDGE TOACTION: PEIRCEAN SEMIOTICS AND THE GROUNDING OF COGNITION

doi: 10.37240/FiN.2022.10.zs.5

 

ABSTRACT

Cognition is meant as the process of acquiring knowledge from the world. This process is supposed to happen within agents, which build such knowledge with the purpose to use it to determine their actions on the world. Following Peircean ideas, we postulate that such knowledge is encoded by means of signs. According to Peirce, signs are anything that can be used to represent anything else. Also, for Peirce, to represent means to be able to generate another sign, called the interpretant of the original sign, which still holds the same power of interpretability, I.e, its power to be transformed into a new sign, holding this same power. This happens through a processcalled semiosis, the process by which a sign is transformed into an interpretant. This whole process is performed with the aim of subsidizing the agent in deciding its behavior. So, even though the semiosis process has the power to continue infinitely, it usually stops whenever the generated interpretant brings enough information in order for the agent to effectively act in the world. We take signals to be the substract of signs. Signals are any physical property, which can be measured and captured by the agent, by means of its sensors. This includes any kind of internal memory the agent is able to have access, in order to operate. In this sense, signs can be both in the world (if these signals come from sensors) and within the own agent’s mind (if signals come from an internal memory). We understandan agent’s mind as the agents’ control system. In either case, signals can be abstracted as numbers. Not simply numbers, but numbers coming from specific sensors or specific memories. Using ideas from Peircean philosophy, in this work we postulate a pathway, in which signals, collected by either sensors or memory, can be organized in such a way that they can be effectively used as knowledge, in order for an agent to be able to decide its actions on the world, on the pursuit of its internal motivations. We postulate that agents identify and create a model of the world based on possibilities, existents, and laws, and based on this model, they are able to decide an action that maximizes the chance for the world to gain a shape, which the agents intend for it to be. This theory is postulated particularly for the case of artificial autonomous agents, meant to be constructed by engineering artifacts.

Keywords: Peircean semiotics, knowledge representation, cognitive science.

 

–––––––––

 

Mariusz Mazurek

Institute of Philosophy and Sociology of the Polish Academy of Science, Nowy Swiat Street 72,00-330 Warsaw, Poland.

Email: mmazurek@ifispan.edu.pl

 

THE PROBLEM OF EXISTENCE OF VIRTUAL OBJECTS FROM THE PHILOSOPHICAL PERSPECTIVE

doi: 10.37240/FiN.2022.10.zs.6

 

ABSTRACT

I consider the problem of existence of virtual objects, mainly their mode of existence, while omitting the issue of the criteria of their existence. I present and analyze the concepts of modes (forms, kinds) of existence of virtual objects proposed in the literature of the subject, and then I demonstrate my own position on the issue. My position on the existence of virtual objects has certain points coinciding with the already postulated views, but at the same time it differs from them in some basic aspects. In my view virtual objects are “born” in human individual consciousness as the objects of specific creative states of the mind. So initially they are private objects belonging to the individual subjective sphere. However, their final and ready forms emerge in complex processes of objectifying and autonomizing the respective private conscious states and their objects. In these processes the private objects are transformed into objects intersubjectively accessible and existing in the collective cultural sphere. In both their forms, initial and final, virtual objects are non-material entities: first subjective, then objective. The ontic status of virtual objects is very similar to the status of intangible ideas and all the non-material objects created by the human mind. The main difference consists in that virtual objects are expressed by the use computers programmes, while other non-material objects created by human beings are expressed by use of words, pictures, literature and art works, etc.

Keywords: ontology, virtual existence, virtual objects, artefacts, fictions.

 

–––––––––

 

Bogdan Popoveniuc

Ştefan cel Mare University of Suceava, Strada Universitãţii 13, 720229, Suceava, Romania.

Email: bpopoveniuc@usm.ro

 

PERSONAL AND MORAL IDENTITY IN THE 4^th SPACE

doi: 10.37240/FiN.2022.10.zs.7

 

ABSTRACT

The 4th Space concept is a very challenging and puzzling one. The tremendous technological progress of Information and Communication Technologies (ICTs) or Computer-Mediated Communication (CMC), ubiquitous computing, and Extended Reality (XR) make the Gibsonian Cyberspace Matrix an imminent reality in the future. Although, some features can be made more salient, the structure, but most importantly, the effects of living in such environment for human consciousness and morality is almost impossible to predict. Hence, the requisite of a proactionary and comprehensive scientific and technical paradigm for designing the 4th Space, in order to facilitate the adaptation of human species to the brave new technological world, while preserving the humanness and humanism of the humans.

Keywords: 4th Space, cyberspace, Information and Communication Technologies (ICTs), rhizome, autopoietic systems, ubiquitous computing, ISelf, infraethics, dispersion of responsibility

 

–––––––––

 

Christoph M. Abels, Daniel Hardegger

Christoph M. Abels — Hertie School, Friedrichstraße 180, 10117 Berlin, Germany.

Email: c.abels@phd.hertie-school.org

Daniel Hardegger — ZHAW School of Management and Law, Gertrudstrasse 15, 8401 Winterthur, Switzerland.

Email: daniel@hardegger.eu

 

PRIVACY AND TRANSPARENCY IN THE 4th SPACE: IMPLICATIONS FOR CONSPIRACY THEORIES

doi: 10.37240/FiN.2022.10.zs.8

 

ABSTRACT

This article investigates the role of privacy and transparency in the 4^th Space and outlines their implications for the development and dissemination of conspiracy theories. We argue that privacy can be exploited by individuals and organizations to spread conspiracy theories online, while organizational transparency, intended to increase accountability and ultimately trust, can have the adverse effect and nurture conspiracy beliefs. Through the lens of the 4^th Space concept, we offer suggestions on how to approach those challenges which emerge as a result of the complex entanglements of both actual and virtual world across time.

Keywords: Transparency, privacy, disinformation, conspiracy theory, 4th space.

 

–––––––––

 

Dustin Gray

University of California, Santa Cruz, 1156 High Street, Santa Cruz, CA 95064, U.S.

Email: dugrayucsc@protonmail.com

 

MODERN FORMS OF SURVEILLANCE AND CONTROL

doi: 10.37240/FiN.2022.10.zs.9

 

ABSTRACT

In todays advanced society, there is rising concern for data privacy and the diminution thereof on the internet. I argue from the position that for one to enjoy privacy, one must be able to effectively exercise autonomous action. I offer in this paper a survey of the many ways in which persons autonomy is severely limited due to a variety of privacy invasions that come not only through the use of modern technological apparatuses, but as well simply by existing in an advanced technological society. I conclude that regarding the majority of persons whose privacy is violated, such a violations are actually initiated and upheld by the users of modern technology themselves, and that ultimately, most disruptions of privacy that occur are self-levied.

Keywords: philosophy of technology, data privacy, surveillance, autonomy.

 

–––––––––

 

Magnus Johnsson

Malmö University in Sweden and Magnus Johnsson AI Research AB.

Email: magnus@magnusjohnsson.se

 

PERCEPTION, IMAGERY, MEMORY AND CONSCIOUSNESS

doi: 10.37240/FiN.2022.10.zs.10

 

ABSTRACT

I propose and discuss some principles that I believe are substantial for perception, various kinds of memory, expectations and the capacity for imagination in the mammal brain, as well as for the design of a biologically inspired artificial cognitive architecture. I also suggest why these same principles could explain our ability to represent novel concepts and imagine non-existing and perhaps impossible objects, while there are still limits to what we can imagine and think about. Some ideas regarding how these principles could be relevant for an autonomous agent to become functionally conscious are discussed as well.

Keywords: perception, memory, expectations, imagination, consciousness, self-organization, feature maps, associative learning, multimodal integration, cognitive architecture.

 

–––––––––

 

Rafał Maciąg

Jagiellonian University, Institute of Information Studies.

Email: rafal.maciag@uj.edu.pl

 

TOWARDS THE PRAGMATIC CONCEPT OF KNOWLEDGES

doi: 10.37240/FiN.2022.10.zs.11

 

ABSTRACT

The article presents and justifies the thesis that the way of understanding knowledge has changed significantly over the last century. This change consists in departing from the classic definition of knowledge formulated by Plato, and in particular in questioning the subjective role of man as the holder of knowledge and abandoning claims to the truthfulness of knowledge. This process was an intensive evolution; its elements are given and justified in the text. Its source was a deep reconstruction of the mode of creating epistemic structures in mathematics and geometry, based on the abandonment of the principle of representation. Knowledge turned out to be determined by the social context, it became dispersed, decentralized, which led to the rejection of the condition of its truthfulness. The last phase of this evolution is knowledge as a phenomenon in the area of digital technologies, in particular artificial intelligence. This evolution has led to the emergence of many variants of knowledge that act as local knowledge, which justifies the use of the plural in this case.

Keywords: knowledge, metamathematics, artificial intelligence, sociology of knowledge, truth.

 

–––––––––

 

Pavel N. Baryshnikov

Departmentof Historical Socio-Philosophical Disciplines, Oriental Studies and Theology, Pyatigorsk State University, 357532, Russian Federation, Pyatigorsk, Kalinin Avenue 9, Russia.

Email: pnbaryshnikov@pglu.ru

 

EXTENSION OF CRITICAL PROGRAMS OF THE COMPUTATIONAL THEORY OF MIND

doi: 10.37240/FiN.2022.10.zs.12

 

ABSTRACT

Technological advances in computer science have secured the computer metaphor status of a heuristic methodological toolused to answer the question about the nature of mind. Nevertheless, some philosophers strongly support opposite opinions.Anti-computationalism in the philosophy of mind is a methodological program that uses extremely heterogeneous grounds for argumentation, deserving analysis and discussion. This article provides an overview and interpretation of the traditional criticismof the computational theory of mind (computationalism); its basic theses have been formed in Western philosophy in the last quarterof the 20th century. The main goal is to reveal the content of the arguments of typical anti-computationalist programs and expandtheir application to the framework of the semantic problems of the Classic Computational Theory of Mind. The main fault of the symbolic approach in the classical computationalism is the absence of a full-fledged theory of semantic properties. The relevance of considering these seemingly outdated problems is justified by the fact that the problem of meaning (and generalproblems of semantics) remains in the core of the latest developments in various areas of AI and the principles of human-computerinteraction.

Keywords: anticomputationalism, computational theory of mind, Chinese room, finite automata, symbolic semantics, language of thought.

 

–––––––––

 

Robin K. Hill

University of Wyoming + 1000 E. University Avenue, Department 3315, Laramie, Wyoming 82071 U.S.A.

Email: hill@uwyo.edu

 

A CAUTION AGAINST THE ARTIFICIALISTIC FALLACY

doi: 10.37240/FiN.2022.10.zs.13

 

ABSTRACT

The casual justification of the influence of a technology, particularly artificial intelligence, by appeal to the existence of the technology constitutes an artificialistic fallacy, analogous to the naturalistic fallacy that is well-known in philosophy. Similar to an invocation of nature to provide moral warrant (the naturalistic fallacy), modern tech evangelists invoke the burgeoning of hardware and software products in order to promote that burgeoning (the artificialistic fallacy). This fallacy is often tacit or committed by omission. Emerging ethical initiatives emphasize the refinement, explanation, and oversight of AI products rather than their fundamental ethical effect, making the fallacy recursive.

Keywords: philosophy of computing, ethics of computing, artificial intelligence.

 

–––––––––

 

Simon X. Duan

Metacomputics Labs, 11 St Mary Graces Court, Cartwright Street, London, E1 8NB, UK.

Email: simon.x.duan@live.com

 

PLATONIC COMPUTER—THE UNIVERSAL MACHINE THAT BAIDGE€ THE “INVERSE EXPLANATOAY GAP” IN THE PHILOSOPHY OF MIND

doi: 10.37240/FiN.2022.10.zs.14

 

ABSTRACT

The scope of Platonism is extended by introducing the concept of a “Platonic computer” which is incorporated in metacomputics. The theoretical framework of metacomputics postulates that a Platonic computer exists in the realm of Forms and is made by, of, with, and from metaconsciousness. Metaconsciousness is defined as the “power to conceive, to perceive, and to be self-aware” and is the formless, contentless infinite potentiality.

Metacomputics models how metaconsciousness generates the perceived actualities including abstract entities and physical and nonphysical realities. It is postulated that this is achieved via digital computation using the Platonic computer. The introduction of a Platonic computer into the realm of Forms thus bridges the “inverse explanatory gap” and therefore solves the “inverse hard problem of consciousness” in the philosophy of mind.

Keywords: Platonism, Platonic computer, pancomputationalism, metacomputics, metaconsciousness, metaprocessor, metadata, metaprogram, abstract entities, physical reality, nonphysical reality.

 

–––––––––

 

Marcin Rabiza

Polish Academy of Sciences, Nowy Swiat 72, oo-330 Warsaw, Poland. 

Email: marcin.rabiza@gmail.com

 

DUAL-PROCESS APPROACH TO THE PROBLEM OF ARTIFICIAL INTELLIGENCE AGENCY PERCEPTION

doi: 10.37240/FiN.2022.10.zs.15

 

ABSTRACT

Thanks to advances in machine learning in recent years the ability of AI agents to act independently of human oversight,respond to their environment, and interact with other machines has significantly increased, and is one step closer to human-like performance. For this reason, we can observe contemporary researchers’ efforts towards modeling agency in artificial systems.In this light, the aim of this paper is to develop a dual-process approach to the problem of AI agency perception, and to discuss possible triggers of various agency perceptions. The article discusses the agency attribution phenomenon, based on which theargument for the dual-process nature of agency perception is developed. Two distinct types of thinking (processing)involved in human reasoning on AI agency are suggested: Type 1 and Type 2. The first one is fast, automatic, routine, and often unconscious; the second is a slower, controlled, more conscious one. Thesetwo distinct types of processing can yield differing and sometimes conflicting results for human cognition and interaction. Thepreliminary philosophical findings may contribute to further investigations in philosophy of mind or cognitive psychology andcould also be empirically tested in HCI and UX studies.

Keywords: artificial intelligence; perceived agency; agency attribution.

 

Janusz Grygieńć 

Instytut Filozofii, Wydział Filozofii i Nauk Społecznych, Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu, ul. Fosa Staromiejska 1a, 87-100 Toruń. 

Email: jgrygienc@umk.pl 

 

CZY POWINNIŚMY BAĆ SIĘ ZALEŻNOŚCI EPISTEMICZNEJ (I JAK BARDZO)? 

 

STRESZCZENIE 

W ostatnich latach nasiliło się wśród badaczy społecznych zainteresowanie problemem wiedzy eksperckiej. Jednym z tematów częściej poruszanych w tym kontekście jest kwestia relacji między ekspertami i laikami. W niniejszym artykule analizuję to zagadnienie przez pryzmat koncepcji zależności epistemicznej sformułowanej przez Johna Hardwiga. Twierdzę, że koncepcja ta stanowi poważne wyzwanie nie tylko dla dominującej w literaturze naukowej wizji prowadzenia badań naukowych, ale też dla demokratycznej wizji polityki. Analizuję trzy spotykane w literaturze przedmiotu strategie odpowiedzi na to wyzwanie: indywidualistyczną, instytucjonalną oraz epistokratyczną. Pierwszą reprezentuje Alvin Goldman, prezentujący strategie pozostające do dyspozycji laika stającego w obliczu wyboru spośród dwóch sprzecznych opinii eksperckich. Drugą jest wiara w potencjał instytucji i norm nauki do rozstrzygnięcia wszystkich kontrowersji zanim skonfrontowani z nimi zostaną laicy. Trzecia nakazuje eliminację problemu zależności epistemicznej poprzez włączanie do dyskusji z ekspertami wyłącznie osób z wystarczającym doświadczeniem praktycznym. W konkluzji twierdzę, że problem zależności epistemicznej nie znajduje przekonującego rozwiązania. Jedyne nadzieje stwarzają strategie jego ominięcia, a nie konfrontacji z nim. 

Słowa kluczowe: zależność epistemiczna, eksperci, wiedza ekspercka, demokracja, epistemologia społeczna. 

 

–––––––––

 

Agnieszka Lekka-Kowalik 

Wydział Filozofii, Katolicki Uniwersytet Lubelski Jana Pawła II, Al. Racławickie 14, 20-950 Lublin.

Email: alekka@kul.pl 

 

AKADEMICKA NAUKA PRZEMYSŁOWA I JEJ NORMY PRICE

 

STRESZCZENIE 

Ćwierć wieku temu John Ziman sformułował tezę, iż nauka akademicka i nauka przemysłowa stapiają się w jeden system nauki postakademickiej i zarazem postprzemysłowej, w którym Mertonowskie normy nauki akademickiej wyrażone akronimem CUDOS (communism, universalism, disinterestedness, organized scepticism) ustępują miejsca normom nauki przemysłowej wyrażonym akronimem PLACE (proprietary, local, authoritarian, commissioned, expert). W niniejszym artykule bronię tezy, iż ów system wyewoluował w system akademickiej nauki przemysłowej, której normy można wyrazić akronimem PRICE: patron relevant, innovative, competitive, econometrical. Reformowanie nauki akademickiej okazuje się wobec tego także jej re-normowaniem w zakresie i etyki, i organizacji badań. Źródłem owej transformacji jest utożsamienie wiedzy z towarem. Etyka badań naukowych przekształca się w etykę produkcji wiedzy, a instytucje naukowe to producenci wiedzy, która staje się „towarem epistemicznym”, gdy jest na tenże fragment zapotrzebowanie jako na coś, co zaspokaja potrzeby „konsumentów”. Naukowcy są zaś elementem procesu produkcji wiedzy, a sam ten proces podlega kalkulacjom rynkowym. Nie podważa to epistemicznej wartości danego projektu badawczego i jego wyników, ale prowadzi do kontrowersyjnych konsekwencji, m.in. do fragmentaryzacji i aspektualizacji wiedzy, związania kierunków badawczych z interesami podmiotów władzy i ignorowania krytyki transformatywnej. W rezultacie niekiedy to, co było w nauce Mertonowskiej traktowane jako zagrożenie czy wykroczenie przeciwko etosowi nauki okazuje się racjonalnym zachowaniem przedsiębiorcy funkcjonującego na rynku dóbr i usług epistemicznych. Akademicka nauka przemysłowa nie jest też w stanie pełnić w społeczeństwie ról poza-instrumentalnych (kształtowania światopoglądu, wspierania społecznej racjonalności, dostarczania niezależnych ekspertów), które pełniła nauka akademicka. Próby zapobiegania tym problemom czy zagrożeniom będą zaś z góry skazane na niepowodzenie, ponieważ środki zaradcze są oparte na innym rozumieniu wiedzy. 

Słowa kluczowe: nauka akademicka, nauka przemysłowa, akademicka nauka przemysłowa, etyka badań naukowych, etyka produkcji wiedzy, wiedza jako towar epistemiczny, poza-instrumentalne role nauki. 

 

–––––––––

 

Rafał Paweł Wierzchosławski 

Liberal Arts and Sciences, Collegium Historicum UAM, Poznań. 

Email: rafalpawelwie@gmail.com

 

FUNKCJONOWANIE NAUKI POZA AKADEMIĄ – NAUKA PROTESTANCKA, MODERNIZM WYBORU I WIEDZA EKSPERCKA 

 

STRESZCZENIE 

W artykule omawiam najnowsze dyskusje na temat metodologicznego statusu wiedzy naukowej w obrębie akademii i poza akademią. Dyskutuję kwestie spadku zaufania społecznego do nauki (społeczeństwo ryzyka i strachu) oraz post-prawdy. Przedstawiam trzy stanowiska, określające relacje pomiędzy oficjalną nauką akademicką a innymi formami wiedzy (wiedzy laików) oraz formami użycia wiedzy poza akademią (w polityce). Pierwsze stanowisko to modernizm wyboru Harry’ego Collinsa i Roberta Evansa ujmujące trzecią falę sporów o naukę. Modernizm wyboru określa sposób podejmowania decyzji politycznych z rekomendacji uczonych, którzy mają samoświadomość metodologiczną możliwości i ograniczeń wiedzy naukowej. Drugim stanowiskiem jest propozycja Steve’a Fullera nauki protestanckiej jako formy wiedzy na własny użytek uwarunkowanej post-prawdą. W tym ujęciu wiedzę może wytwarzać każdy, ale musi ona spełniać specyficzne kryteria. Trzecim stanowiskiem jest zaproponowane przez Marka R. Browna ujęcie wiedzy eksperckiej jako reprezentacji rozmaitych opcji światopoglądowych czy kulturowych; ich reprezentanci zlecają ekspertom stosowne przedstawienie rekomendacji do podjęcia określonych decyzji politycznych. 

Słowa kluczowe: Nauka protestancka, kondycja post-prawdziwościowa, wiedza naukowa na własny użytek, trzecia fala studiów nad nauką, wiedza ekspercka, Steve Fuller, Harry Collins, Robert Evans, Mark R. Brown. 

 

–––––––––

 

Marcelina Zuber 

Instytut Socjologii, Uniwersytet Wrocławski, ul. Koszarowa 3, 51–149 Wrocław. 

Email: marcelina.zuber@uwr.edu.pl 

 

UCZENI WOBEC WYZWAŃ WSPÓŁCZESNOŚCI: „KOMUNIZM” ETOSU UCZONYCH
JAKO NORMA ETYCZNA CZY ZASADA REGULUJĄCA PRAKTYKĘ BADAWCZĄ 

 

STRESZCZENIE 

Celem niniejszego artykułu jest próba udzielenia odpowiedzi na pytanie, jaką rolę może obecnie pełnić Mertonowska koncepcja etosu uczonych, a szczególnie jego norma „komunizmu” w opisie i wyjaśnianiu mechanizmów funkcjonowania współczesnej nauki. Merton przedstawia normy etosu uczonych jako reguły etyczne oraz technologiczne, czyli rzeczywiście regulujące praktykę badawczą. Szczególnie istotną rolę odgrywa norma ”komunizmu”, nakazującą uczonym dzielenie się wynikami swojej pracy badawczej z innymi członkami środowiska oraz ze społeczeństwem. W artykule zostały zaprezentowane alternatywne wobec Mertonowskiej wizje funkcjonowania społeczności uczonych: koncepcja pola naukowego autorstwa Pierra Bourdieu oraz konwersji kapitału w ramach „cyklu wiarygodności” zaproponowane przez Brunona Latoura i Steve’a Woolgara. W żadnej z tych wizji reguła „komunizmu” nie organizuje praktyki badawczej. Istotne dla precyzyjnego opisu reguł działania w nauce jest uwzględnienie roli zmiennych historycznie modeli uprawiania nauki (model amatorski, akademicki, zawodowy, post-akademicki). Przestrzeganie normy komunizmu jest możliwe jedynie w modelu akademickim, podczas gdy współcześni badacze w coraz większym stopniu uprawiają naukę albo w ramach korporacji (model zawodowy), albo pozostając w Akademii i korzystając z funduszy prywatnych (model post-akademicki) – w takiej sytuacji przestrzeganie normy komunizmu, nawet traktowanej jako reguła moralna, nie jest możliwe. 

Słowa kluczowe: etos uczonych, Robert Merton, Bruno Latour, Steve Woolgar, akademicki, post-akademicki model uprawiania nauki, John Ziman, Sheldon Krimsky. 

 

–––––––––

 

Andrzej Stawicki 

Instytut Socjologii UMCS, Pl. Marii Curie-Skłodowskiej 4, 20031 Lublin. 

Email: andrzej.stawicki@poczta.umcs.lublin.pl

 

TWORZENIE WIEDZY NA POGRANICZU NAUKI
I PRAKTYKI W UJĘCIU SYSTEMOWYM. PRZYPADEK POLSKICH NAUK HUMANISTYCZNYCH I SPOŁECZNYCH
 

STRESZCZENIE 

W artykule przedstawiono wnioski z badań dotyczących zmiany praktyk tworzenia wiedzy w naukach społecznych i humanistycznych, wynikającej ze współpracy badawczej z otoczeniem społeczno-gospodarczym. W badaniach skupiono się przede wszystkim na wpływie takiej współpracy na rozwój wiedzy naukowej w tych dziedzinach. Ramą teoretyczną przyjętą w analizie jest koncepcja nauki jako autopojetycznego, systemu społecznego, wywodząca się z socjologicznej teorii Niklasa Luhmanna (przedstawionej w jego książce: Die Wissenschaft der Gesellschaft, Suhrkamp, Frankfurt a. M. 1990). Wyniki badania wskazują, że współpraca systemu nauki z innymi subsystemami społecznymi w jej otoczeniu istotnie wpływa zarówno na praktyki tworzenia wiedzy, jaki i na jej ostateczny charakter. Wiedza taka, przy spełnieniu określonych warunków, może stać się elementem komunikacji naukowej, jednak istnieje szereg ograniczeń, które wynikają z odmiennych racjonalności współpracujących subsystemów. Poważną barierą jest podporządkowanie procesu badawczego wyłącznie potrzebom systemów zewnętrznych, co w połączeniu z wysoką selektywnością systemu nauki powoduje, że wiedza powstająca we współpracy, mająca głównie charakter operacyjny, nie jest akceptowana przez system nauki. Istnieje jednak duży potencjał tego typu praktyk, gdyż wiedza dzięki nim powstająca, po odpowiedniej translacji na kod systemowy nauki i osadzeniu w jej szerszym kontekście, może ją istotnie wzbogacić m.in. o niedostępne w inny sposób dane empiryczne oraz inne punkty widzenia, mogące stać się podstawą do dalszych dociekań naukowych. Badania pokazują, że w przypadku wielu przedstawicieli nauk społecznych i humanistycznych potencjał ten jest skutecznie wykorzystywany. 

Słowa kluczowe: Nauki społeczne i humanistyka, Tryb 2 tworzenia wiedzy, autopojeza systemu nauki, teoria systemów społecznych, współpraca nauki z jej otoczeniem. 

 

–––––––––

 

Katarzyna Krzemińska 

Wydział Filozoficzny, Uniwersytet Jagielloński w Krakowie, ul. Grodzka 52, 31–044 Kraków. 

Email: katarzyna.krzeminska@student.uj.edu.pl 

 

SPOŁECZNE TWORZENIE KRYTERIÓW DEMARKACYJNYCH MIĘDZY NAUKĄ I PSEUDONAUKĄ 

 

STRESZCZENIE 

W poniższym tekście podejmuję problem umacniania granic świata nauki przez instytucje naukowe – w tym przypadku polskie towarzystwa naukowe różnych dyscyplin nauki. Na podstawie analizy treści statutów wybranych towarzystw chcę wypracować zestaw pytań badawczych dotyczących roli towarzystw naukowych w oddzielaniu tego, co uznawane jest za naukowe, od tego, co naukowe nie jest. Pytania te mogą zostać wykorzystane w bardziej pogłębionych badaniach. Przyjmuję perspektywę konstruktywistyczną, skupiam się na sposobach wytwarzania nauki i oddzielania jej od pseudonauki. Nie podejmuję kwestii (nie)poprawności odrzucanych przez świat nauki twierdzeń. 

Słowa kluczowe: socjologia nauki, towarzystwa naukowe, pseudonauka, nauka, instytucje społeczne. 

 

–––––––––

 

Józef Dębowski 

Instytut Filozofii, Wydział Humanistyczny, Uniwersytet WarmińskoMazurski w Olsztynie, ul. Kurta Obitza 1, 10-725 Olsztyn. 

Email: jozdeb@poczta.onet.pl 

 

O KLASYCZNIE POJĘTEJ PRAWDZIE, POSTPRAWDZIE I ZASADZIE ŹRÓDŁOWOŚCI

 

STRESZCZENIE 

W niniejszym artykule, po krótkiej (dziesięciopunktowej) charakterystyce klasycznej koncepcji prawdy, wskazuję na jej naukową doniosłość i wszechstronną użyteczność, w tym m.in. na możliwość aplikacji w niektórych środowiskach wirtualnych, np. w odniesieniu do obiektów wirtualnych typu A i typu C. W artykule podkreślam również, iż — niezależnie od wyobrażeń promotorów i fundatorów „epoki postprawdy” (np. woli polityków, propagandystów czy autorów rozmaitych teorii spiskowych) — klasycznie pojęta prawda jest zasadniczo nieusuwalna z dyskursu społecznego, w tym także z filozoficznego i naukowego. 

Słowa kluczowe: prawda, postprawda, rzeczywistość, rzeczywistość wirtualna, myśl, poznanie, wiedza, wiedza naukowa, realizm, obiektywizm, korespondencyjna teoria prawdy, korespondencja mocna, korespondencja słaba. 

 

–––––––––

 

Małgorzata Czarnocka 

Instytut Filozofii i Socjologii PAN, ul. Nowy Świat 72, 00-330 Warszawa. 

Email: mczarnocka@ifispan.edu.pl 

 

NATURA POST-PRAWDY 

 

STRESZCZENIE 

Wykazuję, że post-prawda jest blisko pokrewna prawdzie pragmatycznej w ujęciu Williama Jamesa, tj. prawdzie „użytecznościowej”. Jako taka post-prawda nie może być kwalifikowana – jak to się nagminnie utrzymuje – jako fałsz (negacja prawdy) w sensie zadanym w klasycznej idei prawdy. Post-prawdziwość nie jest bowiem wartością poznawczą w klasycznym systemie wartości poznawczych, a środkiem działania, a konkretniej środkiem realizowania interesów jej dysponentów przy pomocy kamuflażu poznawczego. Obecna erupcja post-prawd jest efektem rozpowszechnienia się pragmatycznego systemu wartości i infekowania nim całej sfery publicznej oraz prywatnej. 

Słowa kluczowe: post-prawda, prawda pragmatyczna, William James, partykularny interes. 

 

–––––––––

 

Tomasz Walczyk 

Instytut Filozofii UMCS, Pl. M. Curie-Skłodowskiej 4, Lublin.

Email: tomasz.walczyk@poczta.umcs.lublin.pl 

 

ZAGADNIENIE WIEDZY ROZSZERZONEJ Z PERSPEKTYWY EPISTEMOLOGII ROZSZERZONEJ I TELEEPISTEMOLOGII 

 

STRESZCZENIE 

Celem artykułu jest wskazanie wstępnych warunków jakie powinna spełniać koncepcja wiedzy rozszerzonej. Artefakty poznawcze bez wątpienia wpływają na ludzkie procesy poznawcze i wiedzę. Badania dotyczące wiedzy powinny zatem uwzględniać istotne przemiany technologiczne. W artykule wykorzystuję koncepcję umysłu rozszerzonego, a w ramach badań epistemologicznych reliabilistyczne teorie uzasadnienia. Efektem tej kombinacji jest analiza zjawiska wiedzy rozszerzonej na przykładach rozszerzonej percepcji i rozszerzonej pamięci. Istotnego wsparcia dostarczają badania prowadzone na gruncie epistemologii rozszerzonej i teleepistemologii. 

Słowa kluczowe: wiedza rozszerzona, umysł rozszerzony, teleepistemologia, epistemologia rozszerzona, rozszerzony system poznawczy, wiedza telerobotyczna, rozszerzona rzeczywistość. 

 

–––––––––

 

Marcin Trybulec 

Instytut Filozofii UMCS, Pl. M. Curie-Skłodowskiej 4, Lublin.

Email: marcin.trybulec@umcs.pl 

 

W STRONĘ EPISTEMOLOGII ARTEFAKTÓW POZNAWCZYCH 

 

STRESZCZENIE 

Tekst uzasadnia potrzebę filozoficznej refleksji dotyczącej używanego w nurcie poznania usytuowanego pojęcia artefaktu poznawczego. Artykuł wytycza obszar projektowanej epistemologii artefaktów poznawczych oraz diagnozuje problemy związane z powszechnie stosowanymi sposobami konceptualizacji artefaktów poznawczych. Analiza założeń milcząco przyjmowanych w badaniach nad artefaktami pozwala zdiagnozować problem reifikacji artefaktów poznawczych oraz problemy związane ze stosowaniem modelu wzmocnienia przy opisie relacji między narzędziem a użytkownikiem. Ponadto, tekst przedstawia problem artefaktów niereprezentujących oraz wyróżnia, dotychczas niedostrzeganą, klasę artefaktów metapoznawczych.

Słowa kluczowe: artefakty poznawcze, artefakty niereprezentujące, artefakty metapoznawcze, artefakty dynamiczne, artefakty wewnętrzne, poznanie usytuowane, epistemologia artefaktów. 

 

–––––––––

 

Maciej Wodziński, Marek Hetmański 

Maciej Wodziński — Szkoła Doktorska Nauk Humanistycznych UMCS, Pl. M. Curie-Skłodowskiej 4, 20-031 Lublin. 

Email: maciek.wodzinski@poczta.umcs.lublin.pl 

Marek Hetmański — Instytut Filozofii UMCS, Pl. M. Curie-Skłodowskiej 4, 20-031 Lublin. 

Email: marek hetmanski@poczta.umcs.lublin.pl 

 

WIEDZA EKSPERCKA I EKSPERCKOŚĆ PRZEZ DOŚWIADCZENIE W DZIEDZINIE AUTYZMU: 

KONTEKST POZAINSTYTUCJONALNY

 

STRESZCZENIE 

W artykule przedstawione są koncepcje i teorie wiedzy eksperckiej, a także dyskusje nad epistemologicznym statusem wiedzy eksperckiej, kompetencji poznawczych wchodzących w zakres eksperckości oraz autorytetu eksperta. Są one traktowane jako rodzaj wiedzy pozainstytucjonalnej, tylko w niewielkim stopniu nawiązującej do wiedzy naukowej i akademickich środowisk. Zreferowane zostają stanowiska A. Goldmana, H. Collinsa i R. Evansa, Z. Majdika i W. Keitha, T. Burge’a oraz J. Shanteau w kwestii prawomocności wiedzy eksperckiej oraz sposobów jej uzasadniania. Wskazuje się na problematyczność i pewne ograniczenia tradycyjnych stanowisk w sprawie wiarygodności wiedzy eksperckiej i autorytetu eksperta. Na przykładzie zjawiska spektrum autyzmu i tradycyjnych sądów na jego temat – w szczególności ekspertyz wydawanych o osobach nim objętych oraz potocznych opinii i stereotypów – przedstawiona zostaje dyskusja nad zmianami zachodzącymi w tej dziedzinie wiedzy i społecznej praktyki. Omawiane są koncepcje eksperckości przez doświadczenie w temacie autyzmu, w tym również tzw. samorzecznictwa i samorzecznictwa-naukowców. Te nowe postawy poznawcze i społeczne funkcje ekspertów ds. spektrum autyzmu analizowane są również od strony epistemologicznej wiarygodności tego rodzaju wiedzy i kompetencji. 

Słowa kluczowe: wiedza ekspercka, eksperckość, prawomocność wiedzy, kompetencje poznawcze, autorytet eksperta, eksperckość przez doświadczenie, spektrum autyzmu. 

 

–––––––––

 

Jerzy Gołosz 

Instytut Filozofii UJ, ul. Grodzka 52, Kraków. 

Email: jerzy.golosz@uj.edu.pl

 

PITAGOREJCZYCY, ALBO POCHWAŁA METAFIZYKI  

 

STRESZCZENIE 

 

Artykuł ten stara się pokazać, iż podstawową zasadą metafizyczną pitagorejczyków było przekonanie o harmonii i porządku świata, które miały się najpierw przejawiać w jego strukturze arytmetycznej, zastąpionej następnie po odkryciu wielkości niewspółmiernych (czyli liczb niewymiernych, jak je nazywamy obecnie) strukturą geometryczną. Na przykładzie metafizyki i nauki pitagorejskiej artykuł pokazuje wzajemne związki pomiędzy metafizyką i nauką. Dowodzi z jednej strony niezbędności tej pierwszej dla tej drugiej, dla której pełni rolę przewodnika, z drugiej zaś pokazuje, w jaki sposób poszukiwania naukowe mogą nas zmuszać do modyfikacji wyjściowej metafizyki wówczas, kiedy ta jest nietrafna i nie sprawdza się w badaniach naukowych. Artykuł ten stara się też wykazać na przykładzie pitagorejczyków niezbędność realistycznego podejścia do poznania, czyli konieczność wyjścia poza to, co jest dane w zjawiskach. 

Słowa kluczowe: pitagorejczycy; metafizyka, nauka, realizm naukowy; filozofia nauki; bazowa metafizyka; interpretacyjna metafizyka. 

 

–––––––––

 

Marek Maciejczak 

Wydział Administracji i Nauk Społecznych, plac Politechniki 1, 00-614 Warszawa, Politechnika Warszawska. 

Email: marmaciejczak@poczta.onet.pl 

 

KONTEKST HABITUALNOŚCI W HUSSERLOWSKIEJ TEORII ŚWIADOMOŚCI 

 

STRESZCZENIE 

Świadomość była nicią przewodnią fenomenologicznych dociekań Edmunda Husserla. Rozumiał je jako krytykę doświadczenia a następnie opartej na nim metafizyki i nauki. Fenomenologia to krytyka poznania, metoda badania i stawiania pytań. Husserl, w późniejszych pismach, określił świadomość jako „system intencjonalnych funkcji”, „system intencjonalnych operacji”. Jego korelatem jest spójny i nacechowany prawidłowościami świat. W systemie intencjonalnych funkcji jednym z ważniejszych aspektów są habitualności – wzorce, reprezentacje mentalne, które powstają w procesie „typizacji” i odtąd kierują naszym zwykłym myśleniem i działaniem. Dzięki nim wstępnie określony jest rodzaju obiektu, jego cechy i własności oraz wyznaczone w zasadzie sposoby jego poznawania. Moim zadaniem jest podać charakterystykę szerokiego kontekstu powstawania habitualności, czyli strumienia świadomości i możliwości czucia i ruchu cielesnego podmiotu. Omówię kolejno temporalną strukturę doświadczenia i jego zależność od ruchu i działania cielesnego podmiotu, a następnie scharakteryzuję formę ogólnej zażyłości ze światem. W tym kontekście „nieokreślonej rzeczywistości” rozgrywa się konstytucja i przywoływanie zdeponowanego sensu, antycypacja rodzaju przedmiotu i jego cech. W zakończeniu sformułuję kilka uwag dotyczących habitualności jako źródła pojęć empirycznych.

Słowa kluczowe: Husserl, świadomość, habitualności, typifikacja, pojęcia empiryczne. 

 

–––––––––

 

Krzysztof Sołoducha 

Wojskowa Akademia Techniczna, ul. gen. Sylwestra Kaliskiego 2, 00-908 Warszawa. 

Email: krzysztof.soloducha@wat.edu.pl>

 

KILKA UWAG NA TEMAT NATURALISTYCZNYCH PRÓB RACJONALIZACJI HERMENEUTYKI

 

STRESZCZENIE 

Przedmiotem rozważań jest teza Gianni Vattimo o konieczności racjonalizacji hermeneutyki ze względu na zarzucany jej relatywizm i estetyzm. Z tej perspektywy autor rozważa projekty proponowane przez Bartosza Brożka oraz Chrysostomosa Mantzavinosa, oparte na założeniu głoszącym, że zjawiska poznawcze leżące u podstaw rozumienia ludzkich zachowań oraz będących ich wynikiem artefaktów można opisać przy pomocy metod naturalistycznych. Na końcu bada, czy te próby, przychodzące spoza obszaru ruchu hermeneutycznego, dają nadzieję na wyeliminowanie wad hermeneutyki wymienianych przez Vattimo oraz jakie są perspektywy dalszych badań nad tym problemem. 

Słowa kluczowe: hermeneutyka, racjonalizacja hermeneutyki, filozofia interpretacji, metodologia nauk humanistycznych, naturalizm, dataizacja, performatywna humanistyka, cyfrowa humanistyka, pedagogika.

 

–––––––––

 

Damian Winczewski 

Instytut Filozofii UMCS, Pl. M. Skłodowskiej-Curie 4, Lublin. 

Email: damian.winczewski@gmail.com

 

MATERIALIZM DIALEKTYCZNY PO „DIAMACIE”: NAUKOWA ONTOLOGIA DIALEKTYCZNA I MATERIALIZM PRZYRODNICZY 

 

STRESZCZENIE 

Celem artykułu jest rekonstrukcja kardynalnych tez i założeń ontologii materialistyczno-dialektycznej w poststalinowskiej marksistowskiej filozofii naukowej, często określanej mianem „marksizmu wschodniego”. Bazując na literaturze źródłowej obejmującej dzieła najwybitniejszych polskich (Stefan Amsterdamski, Stanisław Butryn, Helena Eilstein, Władysław Krajewski, Jan Such, Wiesław Sztumski i inni) oraz radzieckich (Piotr Fiedosiejew, Fiodor Konstantinow, Aleksander Szeptulin, Siergiej Rubinsztajn etc.) autorów prowadzących badania nad związkami materializmu dialektycznego z naukami szczegółowymi, twierdzę, iż powojenny scjentyzm marksistowski precyzuje lapidarne intuicje klasyków marksizmu dotyczące charakteru i założeń materializmu dialektycznego, a zwłaszcza dialektyki przyrody. Wbrew rozpowszechnionym obecnie interpretacjom upatrujących źródeł dogmatyzmu w marksizmie w dominującej roli założeń ontologicznych materializmu dialektycznego i przyrodniczego, wedle niniejszych ustaleń okazuje się, że po jej powojennej modernizacji dialektyczna ontologia została oczyszczona z licznych dogmatów i nieporozumień. Co więcej, okazuje się zgodna z ogólnymi założeniami antystalinowskiej marksistowskiej filozofii społecznej i politycznej. 

Słowa Kluczowe: Materializm dialektyczny, Engels, ontologia, dialektyka, filozofia naukowa, marksizm, nauki przyrodnicze. 

 

–––––––––

 

Alina Bernadetta Jagiełłowicz 

Instytut Filozofii Uniwersytetu Wrocławskiego, ul. Koszarowa 3; 51-149 Wrocław. 

Email: alina.jagiellowicz@uwr.edu.pl 

 

ZAANGAŻOWANA FILOZOFIA OCHRONY ZDROWIA

 

STRESZCZENIE 

W studium omówiono koncepcję zaangażowanej filozofii ochrony zdrowia; za jej twórcę można uznać Juliana Aleksandrowicza, polskiego lekarza i humanistę. Dyskursywne tło analizy stanowią problemy moralne współczesnego świata, rozwiniętego pod względem ultratechnologicznym oraz informacyjnym. Wyeksponowano potrzebę przewartościowania spuścizny neopozytywistycznej i nowego systemowego projektowania metodologii prozdrowotnej, uwzględniającego ochronę zdrowia na poziomie jednostkowym oraz zaprowadzanie ładu „dobrze stworzonej natury” i pokoju w globalnej społeczności. Według tej koncepcji cel ów osiągnąć można dzięki procesowi integrowania rewolucji naukowo-technicznej z rewolucją humanistyczną, zgodnie z holistyczną interpretacją zdrowia definiowanego w kategoriach emergentnej, dynamicznej i witalnej całości osiąganej jako efekt synergiczny. W modelu filozofii zaangażowanej idea autokreacji przyjmuje wartość „subiektywnego zdrowia”, znajdując przeciwwagę w „zobiektywizowanej chorobie”. Nie pozostaje ona obojętna na etyczny wymiar wyboru życia albo śmierci, określanego w charakterze alternatywy wykluczającej. W studium zastosowano metodę badań jakościowych. Uzasadniono podstawowe tezy filozofii zaangażowanej, ujęte w świetle problemu ochrony. 

Słowa kluczowe: filozofia zaangażowana, emergencja, efekt synergiczny, ochrona zdrowia, pokój.

 

–––––––––

 

Mariusz Mazurek 

Instytut Filozofii i Socjologii PAN, ul. Nowy Świat 72, 00–330 Warszawa. 

Email: mmazurek@ifispan.edu.pl 

 

CZESŁAW BIAŁOBRZESKI – FIZYK I FILOZOF 

 

STRESZCZENIE 

Artykuł składa się z dwóch części. W części pierwszej rekonstruuję filozoficzne poglądy polskiego filozofującego fizyka Czesława Białobrzeskiego, a w drugiej części przedstawiam jego biografię oraz wkład w rozwój fizyki. Filozoficzne rozważania Białobrzeskiego kształtowały się na bazie wiodących problemów w fizyce końca XIX i przede wszystkim XX wieku; Białobrzeski prowadził te rozważania w ścisłym związku ze swoją praktyką naukową. Działalność polskiego uczonego przypada na okres powstawania i rozwoju mechaniki kwantowej. Białobrzeski – jak wielu innych ówczesnych fizyków – był świadomy konieczności spójnego wyjaśniania fundamentalnie nowych zjawisk świata atomowego. Jego wyjaśnienie jest oryginalne – odwołał się mianowicie w nim do klasycznej, filozoficznej teorii kategorii i zaproponował jej własną ontologiczną interpretację. 

Słowa kluczowe: Czesław Białobrzeski, filozofia przyrody, filozofia fizyki, ontologia, przyczynowość, potencjalność. 

 

–––––––––

 

Marek Błaszczyk 

Wydział Humanistyczny, Uniwersytet Mikołaja Kopernika, Fosa Staromiejska 3, 87-100 Toruń. 

Email: marek_blaszczyk@onet.eu 

 

WOBEC PYTANIA O SENS LUDZKIEJ EGZYSTENCJI 

 

STRESZCZENIE 

Praca omawia krytycznie poglądy Alfrieda Länglego na sens ludzkiej egzystencji, przedstawione w książce zatytułowanej Gdy rodzi się pytanie o sens. Praktyczne zastosowanie logoterapii (Wydawnictwo Barbelo, Warszawa 2016). Moim celem jest także zaproszenie do namysłu nad problematyką sensu ludzkiej egzystencji. 

Słowa kluczowe: człowiek, egzystencja, egzystencjalizm, sens, szczęście. 

 

–––––––––

 

Sebastian Kozera 

Wydział Filozofii i Socjologii, UMCS, Lublin, Pl. M. Curie-Skłodowskiej 4, Lublin. 

Email: sebastiankozera@o2.pl 

 

SUPERINTELIGENTNE BYTY JAKO ŹRÓDŁO EGZYSTENCJALNEGO ZAGROŻENIA WEDŁUG NICKA BOSTROMA 

 

STRESZCZENIE 

Niniejszy artykuł prezentuje i dyskutuje futurologiczne rozważania zawarte w książce Superinteligencja. Scenariusze, strategie, zagrożenia autorstwa Nicka Bostroma. Bostrom koncentruje uwagę na takich kwestiach jak określenie hipotetycznych sposobów osiągnięcia superinteligencji, jej charakteru oraz różnych postaci manifestacji owej technologii, przedstawienie zagrożeń wiążących się z tak potężnymi systemami, a także skonstruowanie strategii mających na celu zapobieganie niepożądanym działaniom superinteligentnych bytów. Refleksje Bostroma są istotną częścią obecnego dyskursu na temat rozwoju sztucznej inteligencji oraz związanych z nim problemów etycznych. 

Słowa kluczowe: superinteligencja, sztuczna inteligencja, teza ortogonalności, teza konwergencji instrumentalnej, metody kontroli.