Jacek Koronacki
Instytut Podstaw Informatyki PAN, ul. Jana Kazimierza 5, 01-248 Warszawa.
Email: jacek.koronacki@ipipan.waw.pl
SZTUCZNA INTELIGENCJA W ODCZAROWANYM ŚWIECIE
STRESZCZENIE
Niniejsze rozważanie jest pisane przez inżyniera. W pierwszych dwóch punktach artykułu znajdujemy narysowany kilkoma kreskami szkic metodologicznych podstaw sztucznej inteligencji (SI) i czym dziś SI jest. W dalszych punktach zasygnalizujemy kształt najbliższej przyszłości SI, umieścimy SI w kontekście kultury, odnotujemy fenomen tzw. silnej sztucznej inteligencji i zakończymy całość paroma uwagami.
Słowa kluczowe: sztuczna inteligencja, silna sztuczna inteligencja, uczenie maszynowe, świat odczarowany.
–––––––––
Witold Marciszewski
International Center for Formal Ontology, affiliated at Warsaw University of Technology.
E-mail: witmar@calculemus.org
THE COMPUTATIONAL AND PRAGMATIC APPROACH TO THE DYNAMICS OF SCIENCE
ABSTRACT
Science means here mathematics and those empirical disciplines which avail themselves of mathematical models. The pragmatic approach is conceived in Karl R. Popper’s The Logic of Scientific Discovery (p. 276) sense: a logical appraisal of the success of a theory amounts to the appraisal of its corroboration. This kind of appraisal is exemplified in section 6 by a case study—on how Isaac Newton justified his theory of gravitation. The computational approach in problem-solving processes consists in considering them in terms of computability: either as being performed according to a model of computation in a narrower sense, e.g., the Turing machine, or in a wider perspective—of machines associated with a non-mechanical device called “oracle” by Alan Turing (1939). Oracle can be interpreted as computertheoretic representation of intuition or invention. Computational approach in another sense means considering problem-solving processes in terms of logical gates, supposed to be a physical basis for solving problems with a reasoning. Pragmatic rationalism about science, seen at the background of classical rationalism (Descartes, Gottfried Leibniz etc.), claims that any scientific idea, either in empirical theories or in mathematics, should be checked through applications to problem-solving processes. Both the versions claim the existence of abstract objects, available to intellectual intuition. The difference concerns the dynamics of science: (i) the classical rationalism regards science as a stationary system that does not need improvements after having reached an optimal state, while (ii) the pragmatical version conceives science as evolving dynamically due to fertile interactions between creative intuitions, or inventions, with mechanical procedures. The dynamics of science is featured with various models, like Derek J. de Solla Price’s exponential and Thomas Kuhn’s paradigm model (the most familiar instances). This essay suggests considering Turing’s idea of oracle as a complementary model to explain most adequately, in terms of exceptional inventiveness, the dynamics of mathematics and mathematizable empirical sciences.
Keywords: algorithm, behavioral (vs declarative) knowledge, computability, corroboration, innate knowledge, intuition, invention, logic gates, oracle, pragmatic (vs classical) rationalism, problem-solving, reasoning, symbolic logic, Turing machine.
–––––––––
Kazimierz Trzęsicki
Uniwersytet w Białymstoku, ul. Świerkowa 20B, 15-328 Białystok.
E-mail: kasimir4701@gmail.com
IDEA SZTUCZNEJ INTELIGENCJI
STRESZCZENIE
Sztuczna inteligencja, nadzieja na wielki postęp a zarazem obawa przed nieznanym i niewyobrażalnym, ma początki w ludzkich marzeniach, których urzeczywistnianie dokonuje się przez racjonalny wysiłek intelektualny. Zarodka intelektualnej idei sztucznej inteligencji dopatrujemy się w pomysłach Lullusa. Rozwój sztuki lullusowej, ars combinatoria, był udziałem wielu. Szczególną postacią w tym łańcuchu entuzjastów i badaczy był Athanasius Kircher. Okres kształtowania się idei sztucznej inteligencji kończy Gottfried Leibniz, a zarazem od niego zaczyna się historia sztucznej inteligencji jako nauki we współczesnym rozumieniu.
Słowa kluczowe: sztuczna inteligencja, Lullus, Athanasius Kircher, Gottfried Leibniz.
–––––––––
Andrzej Targowski, Henryk Krawczyk
Andrzej Targowski – Western Michigan University (1980–2017).
E-mail: andrew.targowski@wmich.edu
Henryk Krawczyk – Polska Akademia Nauk; Centrum Informatyczne Trójmiejskiej Akademickiej Sieci Komputerowej.
E-mail: hkrawk@pg.edu.pl
INFROMATYKA JAKO DZIEDZINA WIEDZY WSPOMAGAJĄCA REALIZACJE LUDZKICH PRZEDSIĘWZIĘĆ
STRESZCZENIE
Celem tego studium jest odpowiedź na pytanie, czy informatyka stanowi dziedzinę czy tylko dyscyplinę wiedzy. Przeprowadzono analizę problemów informatycznych, z której wynika, że informatykę w Polsce należy traktować jako dziedzinę. Podkreślono, że angielski termin computer science stanowi tylko jedną ze specjalizacji informatyki, słowo „informatyka” zaś powinno być kojarzone znacznie szerzej niż nawet information technology (IT w USA i ICT w Europie prócz Francji, gdzie stosuje się termin l’informatique). Jak pokazano, wąskie traktowanie informatyki utrudnia pełny jej rozwój. W praktyce oznacza to ograniczenie w podejmowaniu ambitnych zadań oraz większe koszty jej rozwoju. Społeczne implikacje potwierdzają, że mimo wielu zdolnych informatyków Polska nie doczekała się (poza grami komputerowymi) własnych trwałych innowacyjnych rozwiązań informatycznych. Stąd wynika więc potrzeba opracowania krajowej strategii informatyzacji, gdyż sama strategia cyfryzacji nie wystarcza do zapewnienia sukcesów.
Słowa kluczowe: informatyka, społeczne implikacje informatyki.
–––––––––
Mariusz Mazurek
Instytut Filozofii i Socjologii PAN, ul. Nowy Świat 72, 00-330 Warszawa.
E-mail: mmazurek@ifispan.edu.pl
O OBIEKTACH WIRTUALNYCH
STRESZCZENIE
Pod pewnymi względami niezaawansowany stan badań wirtualności w naukach informatycznych wskazuje na konieczność zgłębienia podstawowych kwestii jej dotyczących, tj. kwestii ontologicznych. Dopiero ich rozstrzygnięcie pozwoli rozwiązać zagadkę tworzenia i istnienia obiektów wirtualnych. Rozpatrzenie tych kwestii utrudnia fakt usuwania z dziedziny zainteresowań współczesnej filozofii metafizyki, a wraz z nią ontologii. Dlatego z powodów merytorycznej trafności odwołuję się do koncepcji ontologicznych oraz epistemologicznych, które mogą być wykorzystane do konstrukcji ontologicznych, wypracowanych dawniej w filozofii, które przez analogie lub inspiracje – jak wykazuję – są obiecującymi kandydatami do zgłębienia zagadnień powstawania i istnienia obiektów wirtualnych. W artykule przedstawiam w skrótowej ekspozycji alternatywne rozstrzygnięcia tych dwóch problemów oraz status istnienia obiektów wirtualnych. Ujęcia te są inspirowane głównie przez relewantne poglądy Platona, Arystotelesa, Franza Brentano i Karla Poppera oraz zbiór koncepcji reprezentacji.
Słowa kluczowe: wirtualność, obiekt wirtualny, rzeczywistość wirtualna, reprezentacja w naukach informatycznych.
–––––––––
Andrzej Kiepas
Politechnika Śląska, Instytut Badań nad Edukacją i Komunikacją, ul. Hutnicza 9, 44-100 Gliwice.
E-mail: andrzej.kiepas@us.edu.pl
CZŁOWIEK W ŚWIECIE PROCESÓW CYFRYZACJI – WSPÓŁCZESNE WYZWANIA I PRZYSZŁE SKUTKI
STRESZCZENIE
Artykuł koncentruje się na wybranych problemach, jakie pojawiają się obecnie i mieszczą w ramach takich idei jak: „przemysł 4.0” i „społeczeństwo 5.0”, a mianowicie na zagadnieniach antropologicznych. Zmiany w relacjach pomiędzy człowiekiem a techniką oparte na zaufaniu prowadzą jednak do zwiększenia roli czynnika technicznego w tych relacjach. Inne aspekty analizowanych przemian dotyczą nowych wymogów odpowiedzialności i zmian dotyczących podmiotowości człowieka i jego racjonalności. Przyszłość człowieka jawi się jako obszar niepewności związanej między innymi z warunkami funkcjonowania i życia w porządku świata postcyfrowego.
Słowa kluczowe: przemysł 4.0, społeczeństwo 5.0, podmiotowość człowieka, świat postcyfrowy.
–––––––––
Beata Witkowska-Maksimczuk
Politechnika Warszawska, Wydział Administracji i Nauk Społecznych, adres: plac Politechniki 1, 00-661 Warszawa.
E-mail: bwitkows@ans.pw.edu.pl
CYFROWY KOMUNIZM
STRESZCZENIE
Artykuł przedstawia zjawisko coraz powszechniejszego bezpłatnego dzielenia się w Internecie informacjami i współczesnego rozwijania kultury darów (gift economy) w postaci ruchu zwanego najczęściej cyberkomunizmem. W artykule wskazuje się na dwie zasadnicze postawy w traktowaniu informacji. Według pierwszej informacje należy traktować jak towar, któremu można przypisać prawo własności i który podlega grze rynkowej. Wiążą się z tym takie kwestie jak prawa autorskie, opłaty, licencje i inne sposoby ochrony interesów uczestniczących w rynku podmiotów. Druga postawa polega na traktowaniu cennych informacji jako dobra wspólnego, często wraz z moralnym nakazem dzielenia się nimi (w różnym stopniu ruchy Open Source i Open Acces, idea copyleft , DIY, sieć P2P,YouTube, domena The Pirate Bay etc.). Ponieważ każda koncepcja bądź ruch głoszący wspólnotę dóbr nosi nazwę komunizmu (w szerszym znaczeniu tego słowa, w węższym to konkretny system polityczny np. panujący w Związku Radzieckim), w Internecie mamy dziś do czynienia z komunizmem cyfrowym. Jako przykład niektórzy badacze (Sivain Firer-Blaess, Christian Fuchs) wskazują Wikipedię. Internetowa encyklopedia działa w oparciu o zasady, które wykraczają poza kapitalistyczny sposób produkcji i reprezentują informacyjnokomunistyczny sposób produkcji: w wymiarze subiektywnym jest to praca kooperacyjna a wymiarze obiektywnym wspólna własność środków produkcji. W tekście przedstawiony jest także podział etyki na abstrakcyjną i konkretną w zastosowaniu do zachowania użytkowników sieci. Jeśli ktoś w ramach etyki abstrakcyjnej głosi zasadę” Nie będziesz piracił” (kopiował i rozpowszechniał nielegalnie) to odpowiadająca temu zasada etyki konkretnej głosi „Nie będziesz piracił, chyba że zajdą okoliczności O1 lub O2…lub ON.” W praktyce etyka konkretna popycha wielu internautów do traktowania zasobów Internetu jako dobra wspólnego, z którego każdy może czerpać według własnych potrzeb. Komunizm cyfrowy można traktować z jednej strony jako ideę częściowo już realizowaną a z drugiej jako postulat. Od strony aksjologicznej postulat ten wiązałby się z internetową realizacją równości (dostęp do zasobów dla każdego) i wolności (dostęp do wszystkich informacji).
Słowa kluczowe: komunizm cyfrowy, cyberkomunizm, własność informacji, etyka konkretna, etyka abstrakcyjna, wspólnota dóbr.
–––––––––
Jacek Gurczyński
Instytut Filozofii UMCS, Lublin, Pl. M. Curie-Skłodowskiej 4.
E-mail: jacek.gurczynski@umcs.lublin.pl
O WARTOŚCIACH W ŚRODOWISKU CYFROWYM. WYBÓR CYPHERA
STRESZCZENIE
Celem artykułu jest przytoczenie argumentów na rzecz tezy, że o kwestiach moralnych nie sposób decydować bez odwoływania się do rozstrzygnięć natury ontologicznej. Ilustracją głównej linii argumentacyjnej jest wybór Cyphera – jednego z pobocznych bohaterów filmu Matrix. Cypher decyduje się na zdradę walczących o wolność ludzi w zamian za dostanie życie w rzeczywistości wirtualnej. Wybór ten wydaje się przy pierwszej analizie problemu całkowicie naganny, gdyż wiąże się z porzuceniem świata rzeczywistego i prowadzeniem pozornie nieautentycznego życia w symulacji komputerowej. Argumentować można jednak, że dychotomia świata rzeczywistego i wirtualnego jest jedynie pozorna. Wybierając rzeczywistość wirtualną Cypher wybrał funkcjonowanie w świecie, który tak samo jak świat rzeczywisty umożliwia zaistnienie podmiotowości moralnej i autentyczne przeżywanie. To, co różni oba światy, to z pewnością rodzaje determinacji jakim podlega podmiot. Cypher woli żyć w świecie, w którym podlega determinacjom narzucanym przez Matrix, niż w świecie realnym, gdzie jego zachowanie determinowane jest przez geny i imperatywy biologiczne.
Słowa kluczowe: wolna wola, determinizm biologiczny, relatywizm, antyrealizm semantyczny, ontologia świata wirtualnego, wartości w świecie wirtualnym.
–––––––––
Paweł Polak
Uniwersytet Papieski Jana Pawła II w Krakowie, Wydział Filozoficzny, Katedra Historii i Filozofii Nauki, ul. Kanonicza 9, 31-002 Kraków.
E-mail: pawel.polak@upjp2.edu.pl
MODELOWANIE KOMPUTEROWE W FILOZOFII – UWAGI METODOLOGICZNE
STRESZCZENIE
Modelowanie komputerowe odgrywa istotną rolę we współczesnej nauce. Epistemologiczna rola, jaką odgrywają takie modele oraz prowadzone na ich bazie symulacje skłaniają do postawienia pytań o możliwe użycie podobnych metod w filozofii. Pomysły wykorzystania narzędzi matematycznych do sformułowania koncepcji filozoficznych sięgają czasów Barucha Spinozy i Isaaca Newtona. Newtonowska filozofia przyrody stała się przykładem udanego zastosowania matematycznych rozwa- żań do opisu przyrody na poziomie fundamentalnym. Oczywiście podejście Newtona otworzyło zarówno nowe obszary badań w fizyce, jak i stało się źródłem dla nowych rozważań o rzeczywistości fizycznej. Według Michała Hellera niektóre teorie fizyczne można traktować jako specyficzne formalizacje koncepcji filozoficznych. Modelowanie komputerowe w filozofii może być traktowane jako rozszerzenie tej idei, co będę starał się ukazać w niniejszym artykule. Będę również rozważał rolę modelowania komputerowego jako źródła nowych metafor filozoficznych zgodnie z koncepcją technologii definiującej D. J. Boltera. Rozważania te wiodą do konkluzji mówiącej, że w metodologii filozofii zachodzą istotne zmiany. Nowe podejście nie sugeruje odrzucenia bądź zanegowania dotychczasowych metod, a wskazuje raczej nowe narzędzie analityczne filozofii i źródło inspirujących metafor.
Słowa kluczowe: modelowanie komputerowe, metodologia filozofii, technologia definiująca.
–––––––––
Paweł Stacewicz
Politechnika Warszawska, Wydział Administracji i Nauk Społecznych, adres: plac Politechniki 1, 00- 661 Warszawa.
E-mail: p.stacewicz@ans.pw.edu.pl
O ZNACZENIU POJĘĆ INFORMATYCZNYCH DLA FILOZOFII NA PRZYKŁADZIE ROZRÓŻNIENIA MIĘDZY CYFROWOŚCIĄ I ANALOGOWOŚCIĄ
STRESZCZENIE
W niniejszej pracy pokazujemy, w jaki sposób formalne pojęcia informatyczne – takie, jak kodowanie, algorytm czy obliczalność – mogą być interpretowane filozoficznie, w tym ontologicznie i epistemologicznie. Interpretacje takie prowadzą do pytań i problemów, których robocze rozwiązania składają się na jakąś formę prefilozoficznego światopoglądu. W pracy kładziemy nacisk na pytania inspirowane informatycznym rozróżnieniem cyfrowości i analogowości, które ma swój matematyczny pierwowzór w matematycznym rozróżnieniu dyskretności i ciągłości. Między innymi są to następujące pytania: 1) czy głęboka struktura fizykalnej rzeczywistości ma charakter cyfrowy, czy analogowy, 2) czy ludzki umysł przypomina bardziej informatyczny system cyfrowy czy analogowy, 3) czy odpowiedź na pytanie drugie daje nam owocny poznawczo wgląd w ograniczenia poznawcze umysłu? Za szczególnie istotną podstawę powyższych pytań uznajemy fakt, że moc obliczeniowa (tj. zakres rozwią- zywalnych problemów) niektórych typów obliczeń analogowych jest większa od mocy obliczeń cyfrowych.
Słowa kluczowe: informacja, cyfrowość, analogowość, moc obliczeniowa, światopogląd informatyczny.
–––––––––
Sławomir Leciejewski
Wydział Filozoficzny, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza, ul. Szamarzewskiego 69 c, Poznań. E-mail: slaaw@amu.edu.pl
PROBLEM BIG DATA W NAUKACH EKSPERYMENTALNYCH
STRESZCZENIE
W artykule opisuję fenomen big data i jak ma się on do pracy badawczej realizowanej w ramach nauk eksperymentalnych. Poszukuję odpowiedzi na dwa ważne pytania. Czy metody badawcze zaproponowane w ramach paradygmatu big data mają zastosowanie w naukach eksperymentalnych? Czy zastosowanie metod badawczych z paradygmatu big data w konsekwencji prowadzi do nowego rozumienia tego, czym jest nauka?
Słowa kluczowe: big data, nauki eksperymentalne, filozofia nauki, metodologia nauk.
