2/2014

Zdzisława Piątek
Instytut Filozofii Uniwersytetu Jagiellońskiego, ul. Grodzka 52, 31-044 Kraków, Polska
E-mail: zdzislawa.piatek33@gmail.com
 

OSOBLIWOŚĆ ADAPTACJI KULTUROWEJ NA PRZYKLADZIE FUNKCJONOWANIA STEREOTYPÓW PŁCI

 
STRESZCZENIE

Osobliwość adaptacji kulturowej w stosunku do adaptacji na poziomie biologicznym polega na tym, że w momencie jej zaistnienia przetrwanie gatunku ludzkiego zależy nie tylko od tego, jakie geny będą transmitowane do następnych pokoleń, lecz także od tego, jakie replikatory kulturowe (memy) zwyciężą w antroposferze. Tezą artykułu jest twierdzenie, że rzeczywistość kulturowa ma ambiwalentną wartość adaptacyjną, gdyż są w niej zgromadzone zarówno prawdziwe, jak i fałszywe przekonania (memy) na temat obu wymiarów ludzkiego środowiska. Dzieje się tak dlatego, że mechanizmy adaptacji kulturowej na poziomie memów są w pewnym zakresie niezależne od adaptacji na poziomie genów i mogą oddziaływać negatywnie na ten poziom. Sposób tego oddziaływania został przedstawiony na przykładzie zależności pomiędzy metafizyką a stereotypami płci.

Słowa kluczowe: adaptacja kulturowa, adaptacja biologiczna, replikatory kulturowe (memy), antroposfera.

 

–––––––––

 

Robert Pilat

Uniwersytet Kardynala Stefana Wyszynskiego, ul. Wóycickiego 1/2, 01–938 Warszawa, Polska

E-mail: r.pilat@uksw.edu.pl

 

 

FILOZOFIA I UNIWERSYTET TECHNICZNY

 

STRESZCZENIE

W tej wypowiedzi, poświęconej relacji pomiędzy humanistyką (filozofią w szczególności) i uczelnią techniczną analizuję paradoks, który powstaje przy jednoczesnej akceptacji czterech twierdzeń: (1) politechniki coraz wyraźniej wykazują aspiracje uniwersyteckie i nabywają cech uniwersytetu; (2) nieodłączną częścią klasycznego uniwersytetu są nauki społeczne i humanistyczne, w tym filozofia; (3) na całym świecie odnotowuje się głęboki kryzys klasycznego uniwersytetu oraz zanik legitymizacji społecznej dla życia poświęconego badaniom humanistycznym; (4) to właśnie mentalność i cywilizacja techniczna jest odpowiedzialna za ten kryzys. Staram się usunąć ten paradoks przez wykazanie fałszywości stwierdzenia (4). W konkluzji stwierdzam nie tyle odwrót od humanistyki, co nihilistyczną tendencję obecną w stosunku nowoczesnych społeczeństw do wiedzy w ogóle.

Słowa kluczowe: politechnika, uniwersytet, filozofia, cywilizacja techniczna.

 

–––––––––

 

Maciej Soin

Instytut Filozofii i Socjologii PAN, ul. Nowy Świat 72, 00-330 Warszawa, Polska

E-mail: msoin@poczta.onet.pl

 

O MOŻLIWYCH KIERUNKACH NAUCZANIA FILOZOFII
 
STRESZCZENIE

Artykuł jest próbą odpowiedzi na postulaty wprowadzone w Krajowych Ramach Kwalifikacji, wymagające by programy nauczania na poziomie wyższym kształtowały „zdolności do autonomicznego i odpowiedzialnego działania”. Autor rozważa przydatność różnych kierunków nauczania filozofii do tego celu, dochodząc do wniosku, że największe szanse na jego osiągnięcie ma nauczanie krytycznego myślenia w wersji wzorowanej na dociekaniach filozoficznych Wittgensteina. Program tak rozumianego nauczania nie sprowadza się do logicznej analizy argumentacji i obejmuje między innymi problematykę wieloznaczności pojęć i wynikających z niej sporów werbalnych, a także umiejętność unikania trudności wynikających z niedostrzegania różnic między rozmaitymi sposobami użycia języka. Nauczanie myślenia krytycznego na poziomie zaawansowanym dotyczyć mogłoby natomiast problematyki prawdy: zróżnicowania kryteriów uznawania prawdziwości zdań, umiejętności odróżniania wypowiedzi empirycznych i gramatycznych oraz porównawczej roli wzorców w praktyce badawczej różnych dziedzin nauki.

Słowa kluczowe: nauczanie filozofii, myślenie krytyczne, Wittgenstein.

 

–––––––––

 

Zbigniew Król

Wydzial Administracji i Nauk Spolecznych Politechnika Warszawska, Pl. Politechniki 1, 00-661 Warszawa, Polska

 

E-mail: zbigkrol@wp.pl
 
FILOZOFIA A NAUKI SCISLE
 
STRESZCZENIE

W artykule argumentuje się za nierozerwalną unią filozofii (szczególnie rozumianej) z nauką, wykazując, że filozofia jest koniecznym elementem praktyki naukowej. Autor przedstawia argumenty na rzecz niezbywalnej potrzeby i obecności filozofii w nauce, której cele nie redukują się do realizacji potrzeb utylitarnych. Potrzeba filozofii bierze się z dążenia człowieka do zrozumienia rzeczywistości, które jest też głównym celem nauki.

Słowa kluczowe: nauka, filozofia, potrzeby utylitarne, zrozumienie rzeczywistości.

 

–––––––––

 

Grzegorz Pyszczek

Wyzsza Szkola Pedagogiki Specjalnej, ul. Szczęśliwicka 40, 02-353 Warszawa, Polska

 

E-mail: pyszczek@poczta.onet.pl
 
FILOZOF W UCZELNI TECHNICZNEJ
 
STRESZCZENIE

W artykule rozważane są problemy związane z nauczaniem filozofii na uczelniach technicznych. Pierwsza bariera nauczania dotyczy stereotypów i uprzedzeń związanych z techniką (technofilia, technofobia). Następna związana jest z brakiem elementów filozofii techniki w programie nauczania filozofii, ostatnia – z brakiem refleksji metatechnicznej w treściach przedmiotów technicznych.

Słowa kluczowe: uczelnia techniczna, nauczanie filozofii, uczelnia techniczna, technofilia, technofobia, filozofia technologii.

 

–––––––––

 

Marek Maciejczak

Wydzial Administracji i Nauk Spolecznych Politechniki Warszawskiej, Plac Politechniki 1, 00-661 Warszawa, Polska

 

E-mail: marmaciejczak@poczta.onet.pl
 
POZNANIE SIEBIE JAKO PODSTAWA TOŻSAMOŚCI
 
STRESZCZENIE

Socjologiczne badania pozwalają zrozumieć zmiany, jakim podlegają pojęcia tożsamości, indywidualności, zobowiązań wobec siebie i społeczeństwa, sztuki, instytucji uniwersytetu, religii. Zmiany zagrażają integralności jednostki. Autor zwraca się do poglądów Immanuela Kanta, Martina Heideggera, Ludwiga Wittgensteina, Karola Wojtyły i Charlesa Taylora po środki konieczne do tworzenia i zachowania tożsamości.

Słowa kluczowe: refleksja, samostanowienie, tożsamość osoby, społeczeństwo konsumpcyjne, sumienie, sztuka, uniwersytet, religia.

 

–––––––––

 

Pawel Bytniewski

Wydzial Filozofii i Socjologii Uniwersytet Marii Curie-Sklodowskiej, ul. Marii Curie-Skłodowskiej 4, 20-031 Lublin, Polska

 

E-mail: pbytniewski@poczta.umcs.lublin.pl
 
FILOZOFIA NAUK, CZYLI EPISTEMOLOGICZNE POZYTKI Z HISTORII POZNANIA NAUKOWEGO

 

 
STRESZCZENIE

Punktem wyjścia artykułu jest wskazanie zjawiska, które polega na samoizolacji intelektualnych kultur filozofii nauki, zamykających się w partykularnych tradycjach, koncentrujących się na z góry ograniczonych tematach, ignorujących osiągniecia innych kultur i środowisk badawczych. Faktu tego nie tłumaczą dostatecznie ani różnice językowe i odrębności kanałów komunikacyjnych, z jakich korzystają społeczności uczonych, ani partykularyzmy instytucjonalne. Artykuł przedstawia i konfrontuje ze sobą w synoptycznym układzie dwie tradycje: anglosaskiej filozofii nauki i francuskiej filozofii nauk. Podkreślam zwłaszcza dwie zasadnicze różnice między nimi. Pierwszą jest różnica między pluralistycznym i dyscyplinarnym rozumieniem nauki w filozofii nauk a monizmem filozofii nauki w traktowaniu takich zagadnień jak: racjonalność nauk(i), rola poszczególnych dyscyplin nauk w kształtowaniu filozoficznego modelu zmienności nauk(i), znaczenie historii nauk(i) dla rozstrzygnięć epistemologicznych, pojmowanie hierarchii wartość poznawczych, pojmowanie przedmiotu historii nauk(i). Drugą istotną różnicę wyznacza odmienność koncepcji relacji między filozofią a historią nauk(i) jakie zakładają filozofia nauki i filozofia nauk.

Słowa kluczowe: anglosaska filozofia nauki, francuska filozofia nauk, historia nauk, Bachelard, Canguilhem, Foucault, racjonalność nauki, nieciągłość epistemologiczna, archeologia wiedzy.

 

–––––––––

 

Stanisław Czerniak

Instytut Filozofii i Socjologii PAN, ul. Nowy Świat 72, 00-330 Warszawa, Polska

 

E-mail: czerniak.stanislaw@wp.pl
 
FILOZOFIA TECHNIKI GERNOTA BÖHMEGO
 
STRESZCZENIE
Przedmiotem artykulu jest rekonstrukcja glównych watków filozofii techniki Gernota Böhmego. W swych pracach z tego zakresu zawartych w tomie Invasive Technisierung. Technikphilosophie und Technikkritik (2008) Böhme odchodzi od zalozen swej rozwijanej wczesniej koncepcji „finalizacji nauki”(kwestie te autor omawia szczególowo w pierwszej czesci tekstu) i sytuuje filozofie techniki na pograniczu antropologii filozoficznej oraz filozofii spolecznej, pytajac o skutki procesów technicyzacji zarówno dla tozsamosci czlowieka wspólczesnego, jak i przeobrazen wzorów integracji spolecznej( spoleczna rola sieci informatycznych i technostruk-tur). Jego stanowisko ma charakter par excellence krytyczny. Böhme odwoluje sie do filozoficznej tradycji Szkoly Frankfurckiej i w polemicznym nawiazaniu do filozofii spolecznej Jürgena Habermasa pyta o kryteria „racjonalnosci” techniki. Omawia takze kulturowe zródla oporu przed „inwazyjna technicyzacja” nie tylko w kulturze Zachodu, lecz takze w kulturach Dalekiego Wschodu. Zastanawia sie wreszcie nad tymi horyzontami antropologicznymi postepu technicznego, które uwaza za neutral-ne etycznie i które odslaniac maja przed czlowiekiem nowe mozliwosci samowiedzy i ekspresji. Analizy autora konczy zestawienie kilku pytan, które wskazuja jego zdaniem na kwestie otwarte w filozofii techniki Böhmego.

Słowa kluczowe: modele filozofii nauki, filozofia techniki, technicyzacja, antropologia filozoficzna, Teoria krytyczna, racjonalność techniki, kulturowe hamulce technicyzacji, dialektyka technicyzacji.

 

–––––––––

 
Małgorzata Czarnocka
Instytut Filozofii i Socjologii PAN, ul. Nowy Świat 72, 00-330 Warszawa, Polska
E-mail: mczarnoc@ifispan.waw.pl
 
PODMIOTOWOŚĆ WEDŁUG KANTA
 
STRESZCZENIE

Rekonstruuję Kantowską podmiotowość transcendentalną i empiryczną w dziedzinie poznania na podstawie tekstu Krytyki czystego rozumu i na podstawie analiz prowadzonych przez badaczy Kanta w ostatnich trzydziestu latach. Celem tej rekonstrukcji jest rozpatrzenie, jak i czy w ogóle Kantowskie pojęcie podmiotu może być zastosowane w obecnie prowadzonych dociekaniach tyczących się poznania. W analizie wykazuje się nieredukowalną wielość interpretacji każdego ważnego aspektu tej podmiotowości. Wskazuje się też niepokojące cechy Kantowskiej konstrukcji podmiotowości, które czynią wątpliwą jej przydatność do obecnie tworzonych ujęć poznania.

Słowa kluczowe: Kantowska podmiotowość, poznanie, interpretacje Kantowskiej podmiotowości: Johna Niemeyera Findlaya, Davida Carra, Siyavesa Azeriego, Andrew Brooka.

 

–––––––––

 

Barbara Trybulec

Instytut Filozofii, Uniwersytet Marii Curie-Sklodowskiej, ul. Marii Curie-Skłodowskiej 4, 20-031 Lublin, Polska

 

E-mail: barbara.trybulec@poczta.umcs.lublin.pl
 

 

UMYSŁ ZAKORZENIONY CZY ROZSZERZONY? NAPIĘCIE W KONCEPCJI POZNANIA USYTUOWANEGO
 
STRESZCZENIE

Poznanie usytuowane jest często postrzegane jako idea prowadząca do zmiany paradygmatu w kognitywistyce. Jej zwolennicy pracują nad stworzeniem spójnego i owocnego międzydyscyplinarnego projektu mającego na celu analizę problemu poznania z nowej perspektywy. Zadanie to, jeśli możliwe, nie jest łatwe. W ramach koncepcji poznania usytuowanego można wyróżnić co najmniej trzy tezy dotyczące umysłu, o których trudno powiedzieć, aby razem prezentowały spójny jego obraz. Tezy te to: umysł ucieleśniony, umysł rozszerzony oraz umysł zakorzeniony. Zawarte w nich opisy umysłu ujawniają napięcie w ramach projektu poznania usytuowanego, które osłabia jego integralność. W artykule zbadam jak silne jest to napięcie. Innymi słowy, postaram się odpowiedzieć na pytanie, czy różne tezy w ramach koncepcji poznania usytuowanego są faktycznie ze sobą niezgodne, czy też istnieje nadzieja na zespolenie ich na gruncie spójnego stanowiska wobec umysłu. Będę argumentować, iż taki obraz umysłu nie może powstać z połączenia powyższych trzech idei i że jedna z nich prezentuje najbardziej użyteczne narzędzie opisu umysłu.

Słowa kluczowe: umysł usytuowany, umysł zakorzeniony, umysł ucieleśniony, procesy poznawcze.

 

–––––––––

 

Ignacy Szczeniowski

Instytut Filozofii Uniwersytet Warszawski, ul. Krakowskie Przedmieście 3, 00-047 Warszawa, Polska

 

E-mail: ignacy.szczeniowski@gmail.com
 
WIEDZA NIEPOJĘCIOWA A KAZIMIERZA TWARDOWSKIEGO POSTULAT JASNOSCI STYLU FILOZOFICZNEGO
 
STRESZCZENIE

Artykuł dotyczy Kazimierza Twardowskiego postulatu jasności stylu filozoficznego, w kontekście problematyki myślenia pozapojęciowego i wiedzy niepropozycjonalnej. Syntetycznie zarysowany kontekst historyczny oraz profil Szkoły Lwowsko- Warszawskiej posłuży jako wstęp dla właściwej argumentacji merytorycznej oraz metodologicznej. Rozprawka O jasnym i niejasnym stylu filozoficznym wpisuje się metafilozoficzną dyskusję dotyczącą języka tej dziedziny, a także – co jest pomijane w opracowaniach – w debatę z pogranicza epistemologii, filozofii umysłu i języka nad problemem konceptualizacji w myśleniu i komunikacji. Uwagi do stanowiska Twardowskiego, że niejasność stylu filozoficznego świadczy o niejasności myśli filozofa, przedstawiam w trzech etapach. Dyskutuję tezę Twardowskiego, że myślimy w słowach, oraz dwie tezy Davida Einhorna: że przedmiot wymykający się konceptualnemu ujęciu nie może być przedmiotem poznania, a słowa są jedynym dostępem do myśli.

Słowa kluczowe: wiedza, pojęcia, Kazimierz Twardowski, jasność, know- how.

 

–––––––––

 

Anna Michalska

Instytut Filozofii i Socjologii PAN, ul. Nowy Świat 72, 00-330 Warszawa, Polska

 

E-mail: michalskanna@gmail.com
 
PRAGMATYZM A PROBLEM ZMIANY SCHEMATU POJĘCIOWEGO W ŚWIETLE SENSOMOTORYCZNEJ KONCEPCJI DOŚWIADCZENIA
 
STRESZCZENIE

W artykule wykazuję, że pragmatyzm jest w stanie rozstrzygnąć performatywny konflikt tkwiący w problemie zmiany schematu pojęciowego, czyli konflikt między pojęciem zmiany a pojęciem ciągłości. W tym celu dwie naczelne tezy pragmatystyczne – tezę o ścisłym związku pomiędzy teorią i praktyką oraz tezę o związku między językiem i warunkami jego użycia – interpretuję w świetle sensomotorycznej koncepcji doświadczenia. Koncepcja sensomotoryczna – opracowana pierwotnie przez Jeana Piageta, a obecnie rozwijana w neuronaukach kognitywnych – nakłada określone ograniczenia na możliwe sposoby intepretacji obu tez, eliminując tym samym wszystkie jednostronne wersje pragmatyzmu. Wspomiany konflikt między pojęciem zmiany i ciągłości zostaje przezwyciężony na mocy założenia, że to nie indywidualny przedmiot, ale wzorzec działania stanowi odniesienie myśli oraz pojęcia. Zmiana wzorca czy schematu działania jest z kolei rezultatem serii adaptacji podporządkowanych mechanizmowi tak zwanej kontroli wykonawczej, obejmującej zdolność planowania i refleksyjnego odnoszenia się do własnych i cudzych działań.

Słowa kluczowe: schemat pojęciowy, pragmatyzm, sensomotoryczna koncepcja doświadczenia.

 

–––––––––

 

Paweł Zeidler

Instytut Filozofii Uniwersytet im. Adama Mickiewicza, ul. Szamarzewskiego 89 c, 60-568 Poznań, Polska

 

E-mail: zeidlerp@amu.edu.pl
 
O ROLI UGRUNTOWANYCH EMPIRYCZNIE METAFOR W NAUKOWYCH PROGRAMACH BADAWCZYCH
 
STRESZCZENIE

Wraz ze sformułowaniem przez Maxa Blacka interakcyjnej koncepcji metafory zaczęto w filozofii nauki analizować rolę metafor w poznaniu naukowym. Wykazano, że metafory mogą pełnić różne funkcje we wszystkich stadiach tworzenia wiedzy naukowej. W artykule koncentruję się na analizie roli metafor w ujmowaniu danych empirycznych i ich wpływie na konstytuowanie się naukowych programów badawczych. Przedstawiam poglądy na tę kwestię sformułowane przez Maxa Blacka, Mary Hesse, Richarda Boyda, Thomasa Kuhna, Danielę Bailer-Jones, a zwłaszcza przez Johna Stylesa, który szczegółowo analizował rolę, jaką w nauce odgrywają empirycznie ugruntowane metafory. Na zakończenie rozważam wpływ metafor na konstytuowanie się programu badawczego budowy atomu Bohra w kontekście metodologii naukowych programów badawczych Imre Lakatosa.

Słowa kluczowe: interakcyjna koncepcja metafory, metafora ugruntowana empirycznie, naukowy program badawczy.

 

–––––––––

 

Mariusz Mazurek

Politechnika Lubelska, ul. Nadbystrzycka 38 D, 20-618 Lublin, Polska

 

E-mail: mariusz.mazurek@pollub.pl
 
MODELE W KONCEPCJI NAUKI RONALDA N. GIERE’EGO
 
STRESZCZENIE

W tekście rekonstruowane jest i analizowane krytycznie Ronalda N. Giere’ego ujęcie modeli osadzone w jego modelowej koncepcji nauki. Wykazuje się, że Giere’ego koncepcja nauki ma braki, które powodują, że nie określa ona niektórych postulowanych w niej właściwości modeli, przede wszystkim ich niejęzykowego, abstrakcyjnego charakteru, a także czteroargumentowej relacji reprezentacji, która ma łączyć modele z rzeczywistością.

Słowa kluczowe: reprezentacja, teoria, model, relacja podobieństwa, Ronalda N. Giere’ego ujęcie modeli.

 

–––––––––

 

Marek Szydłowski

 

Obserwatorium Astronomiczne, ul. Orla 171, 30-244 Kraków, Polska

E-mail: marek.szydlowski@uj.edu.pl

 

 
ONTOLOGICZNE I EPISTEMOLOGICZNE ASPEKTY POJĘCIA MODELU KOSMOLOGICZNEGO
 
STRESZCZENIE

W praktyce badawczej kosmologii współczesnej – tak jak i w innych dziedzinach nauki – modele teoretyczne stają się autonomicznymi narzędziami badawczymi, pozwalającymi na planowanie i przeprowadzanie obserwacji astronomicznych i eksperymentów. Na modelach, a nie na teoriach skupia się obecnie uwaga uczonych, a w konsekwencji coraz szerzej koncentrują one uwagę filozofów nauki. W pracy wykażemy, że standardowy model kosmologiczny (w skrócie SMK) ciemnej, zimnej materii ze stałą kosmologiczną (w skrócie LCDM) pełni obecnie kluczową rolę w kosmologii. Model ten jest uznawany za efektywną teorię Wszechświata. Określimy jego podstawowe ontologiczne i epistemologiczne własności oraz funkcje, jakie pełni w praktyce badawczej kosmologii. Rozważamy również, w odniesieniu do modeli kosmologicznych, główne kwestie stawiane przez filozofów nauki: kwestię statusu ontologicznego i epistemologicznego tych modeli, semantycznych funkcji standardowego modelu kosmologicznego, relacji SMK do teorii i tym podobne. Weźmiemy udział w debacie dotyczącej realizmu naukowego, redukcjonizmu w wyjaśnianiu i kwestii praw przyrody w ramach modelowego podejścia w kosmologii.

Słowa kluczowe: ontologia i epistemologia modelu kosmologicznego, metodologia kosmologii.

 

–––––––––

 

Marek Łagosz

 

Instytut Filozofii Uniwersytetu Wroclawskiego, ul. Koszarowa 3/20, 51-149 Wrocław, Polska

E-mail: lagosz@o2.pl

 
WSZECHŚWIAT: NIESKOŃCZONOŚĆ I CZAS
 
STRESZCZENIE

Rozważania podjęte w tym artykule są rozwinięciem i uzupełnieniem niektórych wątków obecnych w wydanej przeze mnie wcześniej książce Realność czasu.2 Poszerzam tu zarysowany tam infinitystyczny (wieloświatowy) oraz dynamiczny obraz bytu realnego. Do głównych rezultatów tego artykułu należą: zarysowany w punkcie pierwszym model przyczynowości kolistej, podane w punkcie drugim kontrargumenty wobec krytyki kauzalnej teorii czasu (uchylenie tzw. „argumentu z niedomiaru”) oraz rozwinięta w punkcie trzecim interpretacja ontologiczna Bolzano-Dedekinda definicji zbioru nieskończonego. Rezultaty powyższe wspierają koncepcję Wszechświata nieskończonego i dynamicznego, która jest alternatywą dla idei „Wszechświata blokowego”.

Słowa kluczowe: czas, byt realny, przyczynowość kolista, kauzalna teoria czasu, Bolzano-Dedekinda definicja zbioru skończonego, nieskończoność Wszechświata.

 

–––––––––

 

Jarosław Mrożek

 

Instytut Filozofii, Socjologii i Dziennikarstwa Uniwersytetu Gdańskiego, ul. Bażynskiego 4, 80-952 Gdańsk, Polska

E-mail: filjam@univ.gda.pl

 
MATEMATYKA W UJĘCIU MOCNEGO PROGRAMU SOCJOLOGII WIEDZY
 
STRESZCZENIE

Socjologia wiedzy głosi tezę o społecznej naturze wszelkiej wiedzy, jednak w twórczości najwybitniejszego przedstawiciela tego sposobu myślenia, Karla Mannheima pojawia się niekonsekwencja wyrażająca się skłonnością do odmiennego traktowania matematyki i logiki. Mannheim rozważał matematykę i logikę jako dziedziny wiedzy nie podlegające społecznej determinacji. Przedstawiciele mocnego programu socjologii wiedzy na nowo podejmują problem statusu matematyki i logiki. Chcą pokazać, że również te nauki można zasadnie i sensownie analizować, odwołując się do narzędzi socjologicznych. W swych rozważaniach nawiązują do poglądów Ludwiga Wittgensteina i Imre Lakatosa. W szczególności są przekonani, że dzieła Ludwiga Wittgensteina Remarks on the Foundations of Mathematics i Imre Lakatosa Proofs and Refutations otwierają drogę socjologicznemu podejściu do matematyki.

Słowa kluczowe: mocny program, Karl Mannheim, Ludwig Wittgenstein, Imre Lakatos, matematyka.

 

–––––––––

 

Andrzej Wilk

 

Instytut Filozofii i Socjologii PAN, ul. Nowy Świat 72, 00-330 Warszawa, Polska

E-mail: awilk@ifispan.waw.pl

 
CHAOS A NIEOBLICZALNOŚĆ
 
STRESZCZENIE

Tekst jest poświęcony problemowi implementacji nieobliczalności w świecie realnym. Podstawowe pytanie jest takie: czy logiczna nieefektywność ma swoją realizację w świecie fizycznym, albo, czy niealgorytmiczność posiada swój „fizyczny/ materialny” nośnik? Konkluzja jest zaś następująca: algorytmicznie zinterpretowana teoria chaosu deterministycznego koresponduje z przypadkową/nierozstrzygalną częścią matematyki. Trzeba przy tym jednak stale mieć na względzie, że zawsze jest to nierozstrzygalność, niealgorytmiczność, przypadkowość z modelu, w którym dokonujemy deskrypcji.

Słowa kluczowe: teoria obliczalności, teoria chaosu, teza Churcha.

 

–––––––––

 

Maciej Sopek

 

Instytut Filozofii Uniwersytet Warszawski, ul. Krakowskie Przedmieście 3, 00-047 Warszawa, Polska

E-mail: riven213@gmail.com

 
THE SEMANTIC WEB—INTRODUCING MEANING TO THE INTERNET
 
STRESZCZENIE

Celem niniejszej pracy jest analiza wybranych aspektów filozoficznych sieci World Wide Web, ze szczególnym naciskiem położonym na technologie Sieci Semantycznej. Jest to umotywowane przekonaniem, iż Sieć dostarcza zagadnień interesujących z punktu widzenia filozofii, a jednocześnie pozostaje tematem, który rzadko jest analizowany z perspektywy filozoficznej. Praca zawiera krótki zarys rozwoju sieci World Wide Web i podkreśla konceptualną zmianę, jaką technologie semantyczne wprowadzają do dziedziny; zawiera także przykłady ich praktycznego zastosowania. Do pojęć, które pojawiają się w pracy należą znaczenie, referencja i kwestia ontologicznego statusu przedmiotów, z których składa się Sieć.

Słowa kluczowe: internet, sieć, semantyka, desygnator, znaczenie, odniesienie.

 

–––––––––

 

Andrzej Gecow

 

Centrum Badan Ekologicznych PAN, Dziekanow Lesny, 05-092 Łomianki, Polska

E-mail: gecow@op.pl

 
INFORMACJA DZIEDZICZNA I JEJ KANALY (II ODCINEK SZKICU DEDUKCYJNEJ TEORII ŻYCIA)
 
STRESZCZENIE

W tym odcinku Szkicu proponowany jest opis dziedziczenia, czyli przeniesienia zebranej informacji celowej do obiektu potomnego. W opisie tym użyte są pojęcia zdefiniowane w pierwszym odcinku. Opis informacji celowej i jej propagacji został tu rozszerzony o wprowadzenie cyklu zmian obiektu i środowiska oraz niejednorodności przestrzennej i funkcjonalnej środowiska. Ściśle związany z dziedziczeniem jest temat kanałów informacji dziedzicznej, który dla kompletności wymagał sięgnięcia po model osłaniania jako tendencji strukturalnej. Model ten wskazuje jeden z podstawowych mechanizmów tworzenia następnych kanałów informacji dziedzicznej. Będzie on w pełni określony dopiero pod koniec Szkicu, a należy do jego gałęzi opisującej zmienność losową. Natomiast dziedziczenie dotyczy zmienności kontrolowanej informacją celową. Wzajemne stosunki obu modeli i ich miejsce w Szkicu zostały więc przeanalizowane dając niezbędną minimalną podstawę do opisu osłaniania i porządkując najważniejsze rozgałęzienie wywodów Szkicu. Proponowany model dziedziczenia silnie nawiązuje do prac Evy Jablonki, dając im bardziej klarowne formalne teoretyczne podstawy.

Słowa kluczowe: dziedziczenie, informacja celowa, kanały informacji dziedzicznej.

 

–––––––––

 

Krzysztof Chodasewicz

 

Wyzsza Szkola Fizjoterapii z siedziba we Wroclawiu, ul. Tadeusza Kościuszki 4, 50-038 Wrocław, Polska

E-mail: kchodasewicz@o2.pl
 
EMERGENCJA W BIOLOGII – REDUKCJONIZM VERSUS ORGANICYZM
 
STRESZCZENIE

W artykule przeprowadzam analizę porównawczą poglądów dwóch filozofujących przyrodników – Bernda-Olafa Küppersa oraz Piera Luigi Luisi’ego – na emergencję w biologii. Obaj uczeni deklarują odmienne stanowiska filozoficzne: pierwszy jest zwolennikiem współczesnego mechanicyzmu (redukcjonizmu), drugi uważa się za reprezentanta organicyzmu. Obaj uczeni różnią się też w kwestii definiowania życia. Küppers uważa, że życie nie może zostać ściśle zdefiniowane, jeśli nie posiada ono cech emergentnych. Luisi twierdzi, że życie może być satysfakcjonująco zdefiniowane. Konfrontacja poglądów obu autorów doprowadza do zaskakujących konkluzji.

Słowa kluczowe: emergencja w biologii, organicyzm, mechanicyzm, przyczynowość skierowana w dół, definiowanie życia.

 

–––––––––

 

Serena Cattaruzza

Università degli Studi di Trieste Dipartimento di Scienze della Vita, Piazzale Europa, 1, 34128 Trieste TS,  Włochy

E-mail: serenacattaruzza@alice.it

 

 
BÜHLER I “PROROK Z PRAWEJ STRONY: FILOZOFIA”
 
STRESZCZENIE
Celem tego artykułu jest omówienie związków wybitnego niemieckiego uczonego Karla Bühlera z filozofią, zarówno pod wzgledem tematyki filozoficznej, która odegrała ważną rolę w jego badaniach psychologicznych, jak i wpływu tych ostatnich na myśl filozoficzną XX wieku. Rozważania skupione będą wokół głównego dzieła Bühlera pt. Teoria języka, stanowiącego obowiązkowy punkt odniesienia w dyskusji nad ukonstytuowaniem się rygorystycznej metodologii w dziedzinie nauk społecznych.