Giorgio Derossi
Universita degli Studi di Trieste, Piazzale Europa, 1, 34128 Trieste TS, Włochy
E-mail: serenacattaruzza@alice.it
WYMIAR PERCEPCYJNY W FENOMENOLOGII DOŚWIADCZALNEJ I W NAUCE
STRESZCZENIE
Autor podkreśla znaczący wkład, jaki fenomenologia eksperymentalna może wnieść do metodologii badań naukowych. Pod pojęciem tym należy rozumieć fenomenologiczne podejście, które wyłoniło się w ostatnim okresie z rozważań nad niektórymi epistemologicznymi implikacjami badań z zakresu percepcji inspirowanych teorią Gestalt. Chodzi tu w szczególności o badania przeprowadzone przez członków zespołu, który działał na Wydziale Humanistycznym Uniwersytetu w Trieście w drugiej połowie ubiegłego stulecia pod kierownictwem triesteńskiego specjalisty z dziedziny percepcji, Gaetano Kanizsy. Wspomniane implikacje dotyczą możliwości uwidocznienia przestrzenno-czasowych warunków, które ukazują rzeczywistość poza zjawiskami i które w ujęciu klasycznej fenomenologii Husserlowskiej uznaje się za poznawalne jedynie w sposób idealny. Autor kwestionuje idealistyczną hipotekę ciążącą na klasycznej fenomenologii i podkreśla doniosłość niektórych argumentów, które zdają się przemawiać za wspomnianą możliwością nowego realizmu. Przywołane zostają odkrywcze wizualizacje opracowane z wykorzystaniem Gedankenexperimenten (eksperymentów idealnych) stosowanych przez Ernsta Macha w jego historyczno-krytycznych badaniach ewolucji nowożytnej mechaniki. Przede wszystkim jednak autor przedstawia zasadnicze cechy wizualizacji absolutnej realności przestrzeni postrzegalnej w zjawisku tzw. nieprzystających odpowiedników, zamieszczonej w ostatnim przedkrytycznym eseju Kanta. Rysuje się w ten sposób teoretyczna i historyczna perspektywa, w której istotniejszą rolę może odgrywać – obok wizji idealnych esencji – sama wizja rzeczywistości.
Słowa kluczowe: percepcja, idealizacja, wizualizacja, eksperyment idealny, ciągłość-nieciągłość, odpowiedniki nieprzystające, rzeczywistość/realność.
–––––––––
Stanisław Czerniak
Instytut Filozofii i Socjologii PAN, ul. Nowy Świat 72, 00-330 Warszawa, Polska
E-mail: stanislaw.czerniak@outlook.com
ANTROPOLOGIA FILOZOFICZNA ARNOLDA GEHLENA JAKO MODEL KRYTYKI SPOŁECZEŃSTWA
STRESZCZENIE
Autor wyróżnia trzy różne wykładnie pojęcia i zarazem nurty rozwojowe antropologii filozoficznej oraz zastanawia się nad relacjami łączącymi je z krytyczną filozofią społeczną. Przechodzi następnie do eksplikacji głównych założeń antropologii filozoficznej Arnolda Gehlena i szuka odpowiedzi na pytanie, w jaki sposób rzutowały one na kategorialną swoistość jego krytyki społeczeństwa ponowożytnego pod pojęciowym szyldem współczesnego „kryzysu instytucji”. Autor uszczegóławia te analizy odwołując się do pracy Gehlena Die Seele im technischen Zeitalter oraz do przeprowadzonych w niej analiz tzw. nowego subiektywizmu. Artykuł kończy krytyczna konkluzja, w której rozważane są pewne ideowe niespójności stanowiska filozoficznego Gehlena.
Słowa kluczowe: filozofia człowieka, antropologia filozoficzna, zalew bodźców, nadwyżka popędowa, język, instytucje społeczne, działanie, nowy subiektywizm
–––––––––
Rafał Michalski
Instytut Filozofii UMK, ul. Fosa Staromiejska 1 a, 87-100 Toruń, Polska
E-mail: metasis@umk.pl
GENEZA JĘZYKA W PERSPEKTYWIE ANTROPOLOGICZNEJ – STANOWISKA ARNOLDA GEHLENA I GEORGE’A HERBERTA MEADA
STRESZCZENIE
Celem niniejszego artykułu jest, z jednej strony, rekonstrukcja głównych założeń Gehlenowskiej koncepcji genezy języka, a z drugiej, uzupełnienie jej braków w oparciu o behawioryzm społeczny George’a Herberta Meada. W pierwszych dwóch paragrafach odtworzymy opis ontogenezy czynności mownych, kładąc nacisk na koncepcję „ucieleśnionego znaczenia”, według której ludzki język zakorzeniony jest w głębokich warstwach wyobraźni motorycznej.1 Gehlen próbuje dowieść, że wszelkie, nawet najbardziej abstrakcyjne pojęcia krystalizują się za pośrednictwem sensomotorycznych schematów, a zatem cielesnych dyspozycji, które umożliwiają człowiekowi – konstytucjonalnie obarczonemu szeregiem deficytów biologicznych – interakcję z otoczeniem. Język pełni zatem, w pierwszej kolejności, funkcję odciążającą, kompensuje wrodzony brak przystosowania do określonych warunków środowiskowych oraz chroniczną nadwyżkę nieskanalizowanych popędów. W trzecim paragrafie przedstawimy argumenty filozofa na rzecz tezy, że język i dyskursywne myślenie stanowią nierozłączną jedność. Wskazane zostaną tutaj przede wszystkim paralele między czynnościami motorycznymi a ujęzykowionymi procesami myślowymi (3). Część artykułu poświęconą Gehlenowi zamkniemy krytycznym komentarzem do jego teorii (4). Ostatni paragraf będzie natomiast zawierał rekonstrukcję tych wątków behawioryzmu społecznego Meada, które stanowią uzupełnienie i rozwinięcie koncepcji gehlenowskiej (5).
Słowa kluczowe: geneza języka, behawioryzm społeczny, wyobraźnia motoryczna, komunikacja.
–––––––––
Zdzisława Piątek
Instytut Filozofii Uniwersytetu Jagiellonskiego, ul. Grodzka 52, 31-044 Kraków, Polska
E-mail: zdzislawa.piatek33@gmail.com
O BANALNOŚCI DOBRA ROZUMIANEGO JAKO DOBRO WŁASNE ISTOT ŻYWYCH
STRESZCZENIE
Przedmiotem rozważań jest analiza dobra własnego istot żywych, które analogicznie do banalnego zła, w rozumieniu Hannah Arendt, jest bezwiedne, gdyż pozaludzkie organizmy żywe nie posiadają świadomych motywów swojego działania. „Motywem” samorealizacji dobra własnego jest informacja genetyczna. Dobro własne istot żywych, czyli zdolność do życia na miarę własnego gatunku jest podyktowane dążeniem do samozachowania i jest wartością fundamentalną, gdyż jest podstawą posiadania wszelkich innych dóbr. Jego realizacja wymaga podmiotów życia, podobnie jak realizacja dobra moralnego wymaga podmiotów moralnych. Tezą artykułu jest twierdzenie, że podmioty moralne i dobra moralne są pochodną podmiotów życia.
Słowa kluczowe: dobro, informacja genetyczna, samozachowanie, podmiot moralny, Hannah Arendt, Baruch Spinoza.
–––––––––
Małgorzata Czarnocka
Instytut Filozofii i Socjologii PAN, ul. Nowy Świat 72, 00-330 Warszawa, Polska
E-mail: mczarnoc@ifispan.waw.pl
PODMIOTOWOŚĆ W NEOKANTYZMIE
STRESZCZENIE
W tekście analizuję neokantowskie poglądy w kwestii podmiotowości poznawczej, skupiając uwagę na relewantnych konstrukcjach Heinricha Rickerta (podmiot wartościujący oraz podmiot epistemologiczny), Bruno Baucha (podmiot właściwy – principium), Hermanna Cohena (logiczny zastępnik wiążący zasady myślenia, metody i procedury poznawcze) oraz Paula Natorpa wykluczenie podmiotowości. Stosunek neokantystów do podmiotowości jest określany przez trzy ich główne metatezy: antypsychologizm, obiektywizm oraz fundamentalizm epistemologiczny. Pokazuję, że neokantyzm dokonał destrukcji kategorii podmiotowości, wypracował podstawy do filozofowania bez pojęcia podmiotu, zainicjował metafilozoficzną zmianę do paradygmatu lingwistycznego. Aktualizując koncepcję Kanta neokantyści doprowadzili do porzucenia jej podstaw – poprzez przyjęcie aksjomatu głoszącego, iż wiedzę obiektywną jest w stanie uzyskać tylko niesubiektywny podmiot.
Słowa kluczowe: neokantyzm, podmiot poznania, antypsychologizm, obiektywizm, fundamentalizm epistemologiczny.
–––––––––
Mariusz Mazurek
Politechnika Lubelska, ul. Nadbystrzycka 38 D, 20-618 Lublin, Polska
E-mail: mariusz.mazurek@pollub.pl
MODELE TEORETYCZNE
STRESZCZENIE
W tekście analizuję trzy najciekawsze i najbardziej rozbudowane ujęcia modelu teoretycznego: dwa niejako już klasyczne, Petera Achinsteina i Michaela Redheada, oraz stosunkowo rzadko analizowane ujęcie Ryszarda Wójcickiego, z późniejszej fazy jego badań, w której zrezygnował z posiłkowania się aparatem pojęciowym semantyki logicznej. Biorę pod uwagę te ujęcia modeli teoretycznych, w których są one kwalifikowane jako modele reprezentujące rzeczywistość. Z tego względu pomijam koncepcje Maxa Blacka i Mary Hesse takich modeli, ponieważ obie te pokrewne koncepcje modelu teoretycznego należy zaliczyć do grupy modeli analogowych, jeśli za kryterium klasyfikacji uznaje się główną funkcję pełnioną przez model danej klasy. Ograniczam się do modeli teoretycznych o funkcjach reprezentujących, ponieważ właśnie modele reprezentujące i, szerzej, kwestia reprezentacji stoją w centrum obecnie prowadzonych badań w filozofii nauki. Te zatem nieco starsze pomysły ujmowania modeli teoretycznych stanowią cenny i aktualny wkład w najważniejsze rozpatrywane obecnie problemy.
Słowa kluczowe: reprezentacja, teoria, model, Peter Achinstein, Michael Redhead, Ryszard Wójcicki.
–––––––––
Mariusz Mazurek
Politechnika Lubelska, ul. Nadbystrzycka 38 D, 20-618 Lublin, Polska
E-mail: mariusz.mazurek@pollub.pl
DEFLACYJNA KONCEPCJA REPREZENTOWANIA MAURICIO SUÁREZA
STRESZCZENIE
Analizuję tu koncepcję reprezentowania Maurizio Suáreza z następujących powodów. Po pierwsze, koncepcja ta deklaratywnie (choć, jak pokazuje, pozornie) wyłamuje się z obiegowych, standardowych sposobów ujmowania relacji reprezentowania, a mianowicie z identyfikowania reprezentowania z podobieństwem własności lub z izomorfizmem. Po drugie, dociekania Suáreza pokazują, jak trudno jest zerwać ze standardowym przedstawianiem relacji reprezentacji, opartym na intuicjach zdroworozsądkowych, związanych z naiwnym realizmem epistemologicznym i nawet będących wersją takiego realizmu. Próba Suáreza pokazuje, że problem reprezentacji – tak szeroko obecnie rozpatrywany – wymaga prawdopodobnie (w celu uzyskania istotnie nowych rozstrzygnięć) wprowadzenia zupełnie nowego aparatu pojęciowego i oparcia go z zupełnie nowej perspektywy. Koncepcja Suáreza – mimo swej wadliwości – ukazuje, jak trudno jest odejść od konwencjonalnych sposobów myślenia i identyfikowania relacji reprezentowania z izomorfizmem i podobieństwem.
Słowa kluczowe: reprezentacja, deflacyjna koncepcja, Maurizio Suárez.
–––––––––
Andrzej Gecow
Centrum Badan Ekologicznych PAN, Dziekanów Leśny, 05-092 Łomianki, Polska
E-mail: gecow@op.pl
DROGA DO MODELU EWOLUCJI STRUKTURY III odcinek Szkicu dedukcyjnej teorii życia
STRESZCZENIE
Przedstawione są trzy proste modele opisujące podstawowe obserwacje obiektów żywych. Model ewolucji adaptacyjnej obiektu bez struktury, opisanego wektorem cech o kilku wariantach, pozwala wyrobić intuicje łączące ewolucję z informacją, informacją celową, entropią i prawdopodobieństwem. Daje on ilościowe podstawy dla naturalnego kryterium tożsamości, które ma głębokie znaczenie filozoficzne oraz pozwala formalnie zaistnieć tendencji małej zmiany. Dalej będzie on elementem modelu ze strukturą, który wskaże docelowe tendencje strukturalne. Drugi model dotyczy długości zapisu informacji celowej, która pozwala naszej intuicji wyróżniać obiekty żywe. Tu model bez struktury zastosowany jest w tym samym obiekcie po raz drugi, ale do innego aspektu. Trzeci model rozwija pojęcie degeneracji zdefiniowane w modelu bez struktury. Definiuje się w nim zapas i przedział degeneracji dozwolonej, które przewidują istotnie różną zmienność podczas eksplozji ilościowej i podczas konkurencji. Z modelu wynika wyraźnie mniejsze znaczenie konkurencji w ewolucji i rozpad darwinowskiego doboru naturalnego na dwa niezależne mechanizmy selekcyjne.
Słowa kluczowe: informacja biologiczna, informacja celowa, degeneracja, konkurencja, eksplozja ilościowa, radiacja adaptatywna.
–––––––––
Radosław Sojak
Instytut Filozofii UMK, ul. Fosa Staromiejska 1 a, 87-100 Toruń, Polska
E-mail: kedar@umk.pl
POZWÓLCIE JEJ LATAĆ WYSOKO1 O PRZYCZYNACH ROZBRATU MIĘDZY SOCJOLOGIĄ I SPOŁECZNYMI STUDIAMI NAD NAUKĄ
STRESZCZENIE
Socjologia nie zdominowała społecznych studiów nad nauką (SSN), które rozwijają się w znacznej mierze autonomicznie i niezależnie od socjologicznych inspiracji. Artykuł stanowi próbę nakreślenia głównych przyczyn tego stanu rzeczy. Prócz czynników historycznych oraz instytucjonalnych identyfikuje trzy główne przyczyny związane z teoretycznymi rozstrzygnięciami SSN: (1) pominięcie spuścizny Mertonowskiej socjologii nauki; (2) nieufność względem wyjaśnień w kategoriach interesów oraz (3) krytykę socjologii dokonaną w ramach teorii actor-network. Ta ostatnia przedstawiona jest jako w znacznej mierze nieuzasadniona oraz ograniczająca potencjał poznawczy i praktyczny socjologii.
Słowa kluczowe: socjologia; socjologia wiedzy naukowej; społeczne studia nad nauką; teoria actor-network
–––––––––
Anna Michalska
Instytut Filozofii i Socjologii PAN, ul. Nowy Świat 72, 00-330 Warszawa, Polska
E-mail: michalskanna@gmail.com
NAUKA I RACJONALNOŚĆ NA GRUNCIE TEORII DZIAŁAŃ KOMUNIKACYJNYCH
STRESZCZENIE
Klasyczna filozofia nauki, której podstawowe założenia zostały na przestrzeni lat poddane surowej krytyce, pojmuje naukę jako medium i probierz racjonalności. Przy tym założeniu teoria nauki staje się teorią racjonalności. Teoria działań komunikacyjnych Jürgena Habermasa proponuje interesującą modyfikację tej klasycznej perspektywy. W tym ujęciu, pojęcie racjonalności jest szersze niż pojęcie nauki; racjonalność okazuje się niesprowadzalna do nauki w tym sensie, że nauka stanowi jeden z trzech filarów racjonalności. Oznacza to również, że nauka nie może być degradowana do poziomu racjonalności instrumentalnej. To ujęcie relacji między nauką a racjonalnością, które proponuje Habermasowska pragmatyka formalna, rzuca światło na jeden z najczęściej formułowanych pod adresem koncepcji Habermasa zarzutów, zgodnie z którym idea działań komunikacyjnych jest nierealistyczna. W odpowiedzi na ten zarzut zwracam uwagę na fakt, iż teoria działań komunikacyjnych wyznacza zbiór warunków empirycznych, które muszą być spełnione, aby działanie komunikacyjne było możliwe. Te warunki są wymagające, lecz nie nierealistyczne.
Słowa kluczowe: nauka, racjonalność, teoria działań komunikacyjnych, empiryczne warunki działania komunikacyjnego, trancendentalne warunki działania komunikacyjnego.
–––––––––
Paweł Bytniewski
E-mail: pbytniewski@tlen.pl
TRZY MODELE NIECIĄGŁEGO PROCESU HISTORII NAUK – BACHELARD, CANGUILHEM, FOUCAULT
STRESZCZENIE
Artykuł prezentuje trzy modele historii nauk, w których trzy różne rodzaje nieciągłości wiedzy (epistemologiczna, interdyscyplinarna, temporalna) odgrywają rolę porządkującą sposób rozumienia procesu historycznego nauk. Gaston Bachelard, Georges Canguilhem i Michel Foucault – twórcy tych modeli – rozporządzając materiałem historycznym dyscyplin nauk przyrodniczych (Bachelard, Canguilhem) i humanistycznych (Foucault) próbowali odpowiedzieć na pytanie o związek między specyfiką procesu historycznego, w jakim uczestniczą nauki, a epistemologicznymi kwalifikacjami wiedzy będącej produktem tego procesu. Każdy z nich, podzielając pewne wyjściowe, wspólne założenia, dochodzi jednak do odmiennego akcentowania roli w tym procesie wyróżnionych rodzajów nieciągłości.
Słowa kluczowe: historia nauk, nieciągłość wiedzy, rodzaje nieciągłości wiedzy, Gaston Bachelard, Georges Canguilhem, Michel Foucault.
–––––––––
Zbysław Muszyński
E-mail: zmuszyn@bacon.umcs.lublin.pl
UMYSŁ ROZSZERZONY, POZNANIE ROZSZERZONE, „NAUKA ROZSZERZONA”
STRESZCZENIE
Zadaniem artykułu jest analiza trzech tytułowych kategorii: umysłu rozszerzonego, poznania rozszerzonego oraz „nauki rozszerzonej” i ukazanie zależności między nimi. Wszystkie te kategorie odwołują się do koncepcji rozszerzonego umysłu, zaś pojęcie nauki rozszerzonej jest propozycją zastosowania koncepcji umysłu rozszerzonego do analizy podmiotu badań naukowych, rezultatów badań oraz samego procesu powstawania wiedzy naukowej, a także rozumienia nauki i jej funkcjonowania.
Słowa kluczowe: umysł rozszerzony, poznanie rozszerzone, zasada parytetu, wiedza naukowa, Andy Clark, D. Chamers, R. Giere, R. Menary.
–––––––––
Barbara Trybulec
E-mail: barbara.trybulec@poczta.umcs.lublin.pl
FENOMENOLOGIA A KOGNITYWISTYKA – DWIE METODY ANALIZY PODMIOTU POZNANIA PERSPEKTYWA WSPÓŁPRACY I PROBLEMY
STRESZCZENIE
Przedmiotem analizy w artykule są korzyści i trudności, które niesie ze sobą wykorzystywanie niektórych rozwiązań wypracowanych w ramach stanowiska fenomenologicznego w badaniach kognitywistycznych nad podmiotem poznania. Wskażę, jakie znaczenie można nadać pojęciu naturalizowania fenomenologii, oraz jakie związki zachodzą pomiędzy obiema dziedzinami badań nad poznaniem – fenomenologią i kognitywistyką. W artykule przywołam próbę uzasadnienia owocności nowej dziedziny badań nad podmiotem poznania – neurofenomenologii wyrosłej ze splotu różnych tradycji filozoficznych. Jej zwolennicy borykają się zwłaszcza z problemem uzgodnienia metodologii, która łączy w sobie pierwszoosobową metodę fenomenologii oraz trzecioosobową metodę nauk szczegółowych. W artykule pokażę, że naturalizowanie fenomenologii rozumianej jako stanowisko filozoficzne wobec podmiotu poznającego jest przedsięwzięciem niemożliwym do zrealizowania. Większa nadzieja leży w próbach wykorzystania pewnych elementów metody fenomenologicznej w badaniach kognitywistycznych. Celem sięgania po owe elementy jest uzyskanie opisu świadomego doświadczenia dużo bardziej bezpośredniego i przez to dokładniejszego od opisu introspekcyjnego. Zwolennicy takiego podejścia mają nadzieję na rozwój nauki o perspektywie pierwszoosobowej dalekiej od introspekcjonizmu i psychologii zdroworozsądkowej.
Słowa kluczowe: podmiot poznania, metoda redukcji fenomenologicznej, kognitywistyka, neurofenomenologia, świadomość.
–––––––––
Aleksandra Kołtun
Wydzial Filozofii i Socjologii Uniwersytet Marii Curie-Sklodowskiej, ul. Marii Curie-Skłodowskiej 4, 20-031 Lublin, Polska
E-mail: aleksandra.koltun@gmail.com
„NAUKA ROZSZERZONA” – AGORY, LABORATORIA, MASZYNY SPOŁECZNE
STRESZCZENIE
Coraz częściej zmiany zachodzące w funkcjonowaniu współczesnej nauki są postrzegane w kategoriach jej rozszerzania pod kątem obszarów zainteresowania, wielości i różnorodności zaangażowanych aktorów czy przekraczania granic dyscyplin. Równolegle do tych zmian pojawiają się pytania dotyczące tego, gdzie i w jaki sposób powstaje wiedza naukowa, a także problem dookreślenia kryterium naukowości. W artykule zostaną przedstawione wybrane koncepcje z zakresu studiów nad nauką i technologią, w których szczególną uwagę poświęca się przestrzeniom (fizycznym, organizacyjnym, kulturowym), w których ma powstawać wiedza uznawana za naukową. Ostatecznie, wydaje się, że to właśnie specjalny sposób organizacji działalności naukowej w specyficznych przestrzeniach stanowi obecnie jedną z podstaw dla odróżniania nauki od nienauki.
Słowa kluczowe: „nauka rozszerzona”, Mode 2 knowledge production, agory, antropologia nauki, laboratoria, teoria aktora-sieci, maszyny społeczne.
–––––––––
Małgorzata Koronkiewicz
Instytut Filozofii Uniwersytet Warszawski, ul. Krakowskie Przedmieście 3, 00-047 Warszawa, Polska
E-mail: malgorzata.koronkiewicz@gmail.com
REALIZM CHARLESA SANDERSA PEIRCE’A I ANTYREALIZM RICHARDA RORTY’EGO
STRESZCZENIE
W tekście analizuję elementy realizmu i antyrealizmu w tradycyjnym pragmatyzmie Charlesa Sandersa Peirce’a i w neopragmatyzmie Richarda Rorty’ego. Stanowiska realizmu i antyrealizmu1 są tu rozpatrywane głównie w odniesieniu do kwestii znaczenia, prawdziwości oraz obiektywności.
Słowa kluczowe: Charles Sanders Peirce, Richard Rorty, realizm, antyrealizm, pragmatyzm, neopragmatyzm.
–––––––––
Marek Łagosz
Instytut Filozofii Uniwersytetu Wroclawskiego, ul. Koszarowa 3/20, 51-149 Wrocław, Polska
E-mail: lagosz@o2.pl
HISTORIA NATURALNA A HISTORIA SPOŁECZNA. SZKIC PORÓWNAWCZY
STRESZCZENIE
W artykule rozważam problem ontycznej różnicy między historią naturalną a historią społeczną. Zagadnienie analizuję w kontekście pięciu kwestii szczegółowych: problemu tempa zmian jakościowych oraz jednorodności czasu, problemu (an)izotropowości czasu, kwestii „końca historii”, zagadnienia całościowości (totalności) dziejów oraz problemu różnicy między historycznością a czasowością. Dochodzę do wniosku, że w aspekcie kategorii czasu (pod względem struktury zmienności) trudno znaleźć istotne różnice między tymi dwoma rodzajami procesów historycznych.
Słowa kluczowe: historia naturalna, historia społeczna, zmiana jakościowa, czas, strzałka czasu, koniec historii, totalność historii, historyczność, czasowość.
–––––––––
Janusz Uchmański
Uniwersytet Kardynala Stefana Wyszynskiego, ul. Wóycickiego 1/2, 01–938 Warszawa, Polska
E-mail: j.uchmanski@uksw.edu.pl
MATEMATYCZNOŚĆ BIOLOGII
STRESZCZENIE
Matematyka w naukach przyrodniczych stosowana jest jako bardzo użyteczny język. Fizyka odnosiła i odnosi ogromne korzyści z używania języka matematycznego, mając przy tym duży wpływ na rozwój matematyki. Natomiast stopień matematyzacji biologii jest niewielki – biologia nie ma wpływu na matematykę. W biologii stosuje się te metody matematyczne, których używa się do opisu układów fizycznych. Czy nie popełniamy w ten sposób błędu? A może biologia wymaga zupełnie nowych metod matematycznych dostosowanych do potrzeb tej złożoności, którą reprezentują układy biologiczne.
Słowa kluczowe: matematyzacja biologii, matematyka, biologia.
–––––––––
Anna Lemańska
Uniwersytet Kardynala Stefana Wyszynskiego, ul. Wóycickiego 1/2, 01–938 Warszawa, Polska
E-mail: a.lemanska@uksw.edu.pl
EWOLUCJA JAKO REALIZACJA PROJEKTU?
STRESZCZENIE
W przyrodniczych teoriach ewolucji biologicznej ewolucja jest przedstawiana jako bezkierunkowy proces, w którym istotną rolę odgrywa przypadek. Metody nauk przyrodniczych nie są bowiem w stanie wykryć żadnego narzuconego z zewnątrz celu czy projektu. Nie oznacza to jednak, że taki projekt nie istnieje. W artykule próbuję pokazać, że filozoficzne interpretacje ewolucji dopuszczają możliwość, by ewolucja była realizacją projektu.
Słowa kluczowe: ewolucja, cel, przypadek, projekt.
–––––––––
Krzysztof Chodasewicz
Wyzsza Szkola Fizjoterapii z siedziba we Wroclawiu, ul. Tadeusza Kościuszki 4, 50-038 Wrocław, Polska
E-mail: kchodasewicz@o2.pl
J. B. S. HALDANE I SFORMUŁOWANIA WARUNKÓW DOBORU
STRESZCZENIE
W artykule analizuję stosunek J. B. S. Haldane’a do kwestii definiowania koniecznych warunków (ewolucji drogą) doboru naturalnego. Kwestia ta jest ostatnio żywo dyskutowana na pograniczu filozofii biologii i biologii teoretycznej. Stawiam roboczą hipotezę, że Haldane, podobnie jak wielu innych genetyków populacyjnych, nie starał się znaleźć podsumowania warunków doboru, które odnosiłoby się do wszystkich sytuacji jego wystąpienia, ale zamiast tego konstruował modele matematyczne określonych przypadków.
Słowa kluczowe: J. B. S. Haldane, dobór naturalny, warunki doboru naturalnego, filozofia i historia biologii.
–––––––––
Andrzej Gecow
Centrum Badan Ekologicznych PAN, Dziekanów Leśny, 05-092 Łomianki, Polska
E-mail: gecow@op.pl
OD GENETYKI POPULACYJNEJ HALDANE’A WIEKU XX, DO INFORMACJI BIOLOGICZNEJ I DZIEDZICZNEJ JABŁONKI DZIŚ
STRESZCZENIE
Dzieje się przewrót – jedynie słuszna genetyka populacyjna przestała być „jedynie słuszną”. Informacja właśnie zajmuje jej miejsce. Głównymi czynnikami są tu mało poważne aspekty psychologiczne, więc ku przestrodze, także forma przedstawianej polemiki ma podobną formę. Haldane i Jabłonka to symbole kolejnych przewrotów w biologii.
Słowa kluczowe: rekapitulacja, epigenetyka, informacja biologiczna, memetyka, sieci złożone.
